Σε ταβέρνα έχεις πάει σίγουρα. Σε υπόγεια ταβέρνα όμως, έχεις πάει; Χειμώνας είναι ακόμη και το κρύο - καμιά φορά - τσουχτερό και για να βρεις αυτές τις ταβέρνες της Αθήνας - κρυφά διαμαντάκια- πρέπει να κατέβεις μερικά σκαλιά, όμως θα βρεθείς μπροστά σε μικρές οάσεις που θα μυρίζουν ζεστό φαγητό. Και στο λέμε εμείς, οδηγηθήκαμε από τις μυρωδιές, φάγαμε, ήπιαμε και συγκεντρώσαμε τις αγαπημένες μας από κάθε γωνιά της Αθήνας. 

Γράφουν οι: Καρολίνα Δωρίτη, Νάντια Λιαργκόβα, Νίκη Μηταρέα, Γεωργία Περιμένη, Ειρήνη Πλατανιά, Μάρω Σενετάκη, Ιωάννα Σταμούλου

Το κουτούκι του Μαραθωνίτη

Στο υπόγειο της οικογένειας Μαραθωνίτη στην περιοχή Μετς, στη δεκαετία του ’70 ο μερακλής παππούς Φώτης είχε συγκεντρωμένα τα βαρέλια που ζύμωναν το κρασί. Ήταν γνωστός για το κρασί του και αυτή η φήμη του οδηγούσε στο υπόγειο τις παρέες που έφερναν τους δικούς τους μεζέδες για να συνοδέψουν το κατρούτσο που γέμιζε από το βαρέλι. Ο παππούς έκλεινε νωρίς το υπόγειο, επειδή ξυπνούσε αξημέρωτα για να δουλέψει το κομπρεσέρ. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα και το κουτούκι με τα βαρέλια, το μωσαϊκό δάπεδο και τις καρέκλες καφενείου, τις παλαιές ζυγαριές, επιμένει να διατηρεί την αυθεντικότητα του. Η δεύτερη γενιά στο τιμόνι έχει ενισχύσει την κουζίνα με μεζέδες από γίγαντες, λουκάνικο, μέχρι αρνίσια παιδάκια και πληθωρικές μπριζόλες. Το must του καταλόγου είναι βέβαια τα παϊδάκια κοτόπουλου, που σκίζουν σε γεύση. Η ζωντανή μουσική με ρεμπέτικα και λαϊκά ακούσματα απογειώνει το κέφι. Ν.Μ.

Το υπόγειο του Μαραθωνίτη. Υμηττού 253 & Βίνγκελμαν 3, Μετς, τηλ. 219-70.17.404

Μαύρος Γάτος

Αν θέλεις να δοκιμάσεις μερακλίδικο παϊδάκι στο κέντρο, λεπτό, ζουμερό, καλοψημένο, με το λιπάκι και τα όλα του, τότε για εμένα ο Μαύρος Γάτος είναι μονόδρομος. Η ιστορική, υπόγεια ταβέρνα του Παγκρατίου χωρίζεται με λίγα σκαλάκια από το επίπεδο του δρόμου και περνώντας την είσοδό του θα βρεθείς σε μία σάλα με αύρα παλιάς ταβέρνας, με τραπέζια στρωμένα με καρό τραπεζομάντιλα και ολόγυρα ρετρό τοιχογραφίες του ζωγράφου Doris. Το ιδανικό σκηνικό δηλαδή για μία χαλαρή έξοδο με την παρέα σου. Και μπορεί τα παϊδάκια να είναι το πρώτο που θα παραγγείλω κάθε φορά, αλλά η αλήθεια είναι πως ό,τι έχω δοκιμάσει και από το υπόλοιπο μενού δεν με έχει απογοητεύσει ποτέ. Παραδοσιακές πίτες, βραστά χόρτα και τυροκαυτερή για την αρχή, μοσχαρίσιο συκώτι τυλιγμένο σε αρνίσια μπόλια, αλλά και επιλογές σε μαγειρευτά που εναλλάσσονται πολύ συχνά, ανάλογα με την εποχή και τη διαθεσιμότητα των υλικών. Μ.Σ.

Μαύρος Γάτος. Πολέμωνος 4, Παγκράτι, τηλ. 210-72.36.903

Σκαλάκια

Όνομα και πράμα, τα Σκαλάκια είναι μια παλιά ταβέρνα που άνοιξε το μακρινό 1967. Θα τα βρεις ανεβαίνοντας ή κατεβαίνοντας τα σκαλιά της Αιγινήτου, ανάλογα από πού θα επιλέξεις να την προσεγγίσεις - τον πάνω ή τον κάτω δρόμο. Ο μόνος λόγος που τη λες υπόγεια είναι γιατί βρίσκεται κάτω από το ισόγειο κατάστημα που έχει πρόσοψη στην οδό Αντιφίλου. Ωστόσο, η είσοδός της και η μικρή εξωτερική βεράντα με τα λιγοστά τραπέζια βρίσκονται στο πρώτο σπάσιμο των σκαλιών και έτσι μοιάζει ισόγεια. Δυο βήματα από τη Μιχαλακοπούλου και όπισθεν του Ξενοδοχείου Crowne Plaza, τα Σκαλάκια είναι το κοινό μυστικό της γειτονιάς μας για καλό και τίμιο φαγητό, αλλά στα τραπέζια της θα συναντήσεις και θαμώνες που έρχονται από μακριά γιατί δεν την αλλάζουν με τίποτα χρόνια τώρα. Παρέες νεαρών, ζευγάρια, τουρίστες από τα γύρω ξενοδοχεία, οικογένειες ολόκληρες. Από την άνοιξη και μετά που ανθίζει η γλυσίνα της εξωτερικής πέργκολας και όλα πρασινίζουν, μοσχοβολούν και βάφεται στα μοβ η είσοδός της. Μοιάζει παράδεισος. Από διακόσμηση στο εσωτερικό μην περιμένεις σπουδαία πράγματα, δεν είναι το δυνατό της σημείο. Μόνο καθαριότητα αστραφτερή, άριστα κρέατα και λαχανικά που μοστράρουν πρώτα και καλύτερα στο ψυγείο - βιτρίνα, ελαφρύ τηγάνι, μαστόρικη σχάρα και κατσαρόλα λουκούμι. Ο κύριος Γιάννης, ο ιδιοκτήτης με τα υπόλοιπα παιδιά του σέρβις θα σε φροντίσουν και θα σε χορτάσουν με την ευγένεια και τον επαγγελματισμό τους. Ο Ζοζέφ ο μάγειρας, ένας Αιγυπτιώτης καλόκαρδος κύριος με χρυσά χέρια και γλυκό χαμόγελο είναι υπεύθυνος για ό,τι καλό γευτείς. Προτείνω ανεπιφύλακτα τα βραστά κολοκυθάκια και τα χόρτα τους, την πίτα ημέρας, τα πεντανόστιμα μπιφτεκάκια σχάρας, την άψογη τηγανητή πατάτα, το κοκκινιστό μοσχαράκι, τους άπαιχτους λαχανοντολμάδες τους, τα παϊδάκια, αλλά και όλα τα ψητά της ώρας που θα στα ψήσουν όπως ακριβώς σου αρέσουν. Ρώτα και δεν ξέρεις, καμιά φορά έχουν αμελέτητα και νεφράκια που τα ψήνουν στη σχάρα. Ι.Σ.

Σκαλάκια. Διονυσίου Αιγινήτου 32, Ιλίσια, τηλ. 210-72.29.290

Κοτταρού

Μετράει πάνω από 70 χρόνια αυτό το μοναδικό, γοητευτικότατο μουσικό κουτούκι στον Κολωνό. Δεν υπάρχει ταμπέλα και σίγουρα δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό, ωστόσο είναι τόσο αγαπητό στους θαμώνες του που πρέπει να φροντίσεις να κάνεις κράτηση μέρες πριν αν θες να βρεις τραπέζι. Προσεγμένη με ωραία, ανεπιτήδευτη και άκρως θεατρική διακόσμηση, ζεστή ατμόσφαιρα και γλυκύτατο σέρβις, η Κοτταρού είναι από τα λίγα μέρη που κρατούν ζωντανό κάτι από την αυθεντική, παλιά Αθήνα. Η μουσική - ζωντανή φυσικά - είναι χωρίς μικρόφωνα, ακούγονται ρεμπέτικα και παλιά λαϊκά, ο φωτισμός είναι χαμηλός και το φαγητό τιμιότατο. Πολύ νόστιμη παστουρμαδόπιτα, σαλάτες και ψητά κρέατα και εξαιρετικό κρασί. Κ.Δ.

Κοτταρού, Αγίας Σοφίας 43, Κολωνός, τηλ. 210-51.20.682

Μίστερ Λουκιδέλης

Ο Μίστερ Λουκιδέλης είναι πασίγνωστος στη Νέα Φιλαδέλφεια, αφού το Οινομαγειρείο με το όνομα αυτό υπάρχει στην περιοχή από το 1932, όπως περήφανα διαλαλεί και η ταμπέλα του μαγαζιού. Η οικογένεια Λουκιδέλη - η τρίτη γενιά τώρα - έχει επεκτείνει τις δραστηριότητές της με μεγαλύτερους χώρους εστίασης, όμως το αρχικό υπόγειο που φτιάχτηκε στις αρχές τις δεκαετίας του ’30 και λειτούργησε στην αρχή σαν παντοπωλείο, διατηρείται στην ίδια θέση με μικρές παρεμβάσεις στην εμφάνιση, οι οποίες πάντως δεν πείραξαν τα κρασοβάρελα που κρατούν το νήμα της ιστορίας. Στα χρόνια που πέρασαν, πολλά από τα πιάτα παρέμειναν σταθερά, όπως ο διάσημος μεζές «τα αμελέτητα του Λουκιδέλη», που υπάρχει στον κατάλογο και ζητείται επιμόνως από παλιούς και νέους καλοφαγάδες πελάτες. Μαζί με αυτά η φάβα, η χειροποίητη τυρόπιτα, ο τηγανητός μπακαλιάρος, τα σαλιγκάρια, είναι κάποια από τα πιάτα που θα αναζητήσεις όταν το επισκεφτείς. Ν.Μ.

Μίστερ Λουκιδέλης. Γεωργίου Παπανδρέου 79, Νέα Φιλαδέλφεια, τηλ. 210-25.10.659

Σαΐτα

Πλάι ακριβώς στο πατρικό σπίτι του Γιώργου Σεφέρη και της Ιωάννας Τσάτσου, με τα τραπεζάκια του έξω να ακουμπούν στο πανέμορφο μικρό παρκάκι με το άγαλμα της Ιωάννας και του Κωνσταντίνου Τσάτσου, το βέβαιο είναι πως βρίσκεσαι σε μια ιστορική γωνιά της Πλάκας και της Αθήνας. Και η παλιά πλακιώτικη ταβέρνα, είναι όμως ένα ιστορικό κομμάτι της πόλης και της νεότερης ιστορίας μας. Οι περισσότερες έχουν πεθάνει μαζί με τα αφεντικά τους, αρκετές υπέκυψαν στην τουριστική ευκολία της greek salad, υπάρχουν, όμως και αυτές που επιμένουν, που με την αλήθεια και τις παλιές τους συνταγές, βιώνουν μια δεύτερη χρυσή καριέρα, που δεν φοβάται τους καιρούς. 

Το εσωτερικό στη Σαΐτα φρεσκαρίστηκε σε χαρούμενα χρώματα μιας νέας εποχής, εκεί όμως είναι πάντα οι τοιχογραφίες που διηγούνται το παρελθόν της γειτονιάς, το παλιό ψυγείο, τα βαρέλια της ρετσίνας και όσα θυμίζουν μια ιστορία από το 1978 - την ιστορία του κυρίου Γιώργου Ζαχαρόπουλου και της δεινής μαγείρισσας συζύγου του, Ελένης. Εδώ που ο Μανώλης Ρασούλης γνώρισε τον Νίκο Ξυδάκη, η κόρη Φωτεινή στην κουζίνα με τα τρία αδέλφια και τον άντρα της, συνεχίζουν την επιτυχία με τις συνταγές που κληρονόμησαν από τη μητέρα τους.

Εδώ έρχεσαι - και ξανάρχεσαι - για κάποιες συγκεκριμένες νοστιμιές αλλά ό,τι και να δοκιμάσεις είναι ένα θαύμα καλομαγειρεμένης, σπιτικής κουζίνας, με τα καλύτερα υλικά. Στα σουξέ, λοιπόν, οι μελωμένες μελιτζάνες-γλύκισμα στον φούρνο με την τριμμένη, φρέσκια φέτα πάνω, οι ανάλαφροι, αρωματικοί λαχανοντολμάδες και ο διάσημος παστός μπακαλιάρος με την ολοτράγανη, αλάδωτη κρούστα και τη λευκή, βελούδινη, ζουμερή σάρκα του ψαριού. Ο οποίος φυσικά, συνοδεύεται από την παλιά, καλή, ψωμένια σκορδαλιά. Η καλή μέρα φαίνεται από τη φροντίδα μιας πράσινης σαλάτας με το ολοζώντανο μαρούλι ή με το όσο ακριβώς πρέπει, ιδανικό βράσιμο των λαχανικών στη βραστή σαλάτα με το φρέσκο, αρωματικό ελαιόλαδο. Άλλα δύο πιάτα που αποκλείεται να προσπεράσεις, το κοκκινιστό μοσχαράκι με την απόλυτη ισοροοπία στη ντομάτα της σάλτσας και το λουκούμι λεμονάτο αρνάκι που λιώνει στο στόμα. Τηγάνι έμπειρο και σωστό στα σπαρταριστά ψαράκια της ημέρας και πατάτες όπως ακριβώς τις ονειρεύεσαι, κομμένες στο χέρι, σκέτη γλύκα. Η ρετσίνα του οινοποιείου Γαβαλά έχει αντικαταστήσει την αλλοτινή ρετσίνα των Μεσογείων και κάποιες μικρές πινελιές ανανέωσης, όπως ο ντάκος στη σαλάτα ή τα μοντέρνα πιάτα δεν κλέβουν τίποτα από την παλιά ψυχή της ταβέρνας, αντίθετα προσελκύουν ένα φρέσκο κοινό από ξένους αλλά και νέους, που ορκίζονται στο φαγητό της. Στο γλυκό τελείωμα, ένα πεντανόστιμο εκμέκ. Ε.Π.

Σαΐτα. Κυδαθηναίων 21, Πλάκα, τηλ. 210-32.26.671

Κουτρούλης

Από το 1949 η υπόγεια ταβέρνα του Κουτρούλη έχει φανατικούς θαυμαστές. Δεν υπάρχει ταμπέλα, θα τη βρεις από τα σκαλοπάτια και τις γλάστρες με τα λουλούδια. Στην κουζίνα ο Ανδρέας έχει αναλάβει πλέον τα ηνία της ταβέρνας και  της κουζίνας. Η υπόγεια σάλα με το τζάκι είναι εντυπωσιακή με τα υφαντά, τα κεραμικά πιάτα, της παλιές φωτογραφίες και τα δαντελένια κουρτινάκια. Θα δοκιμάσεις εξαιρετικά γαρδουμπάκια με κόκκινη σάλτσα, παϊδάκια να γλείφεις και τα δάχτυλα σου, κολασμένες τηγανητές πατάτες αλλά και πλούσιες σαλάτες. Ζωντανή μουσική με ρεμπέτικα και λαϊκά συνοδεύει τις παρέες που διασκεδάζουν. Ν.Μ.

Κουτρούλης. Βαρίκα 8, Ν. Φιλοθέη, τηλ. 210-69.13.542

Ραμόνα 

Εκεί στην Καλλιθέα έχει πολλά κρυφά διαμαντάκια είναι η αλήθεια. Και ένα από αυτά, ίσως και το πιο κρυφό να είναι η Ραμόνα, που αν δεν είσαι και πολύ παρατηρητικός δεν θα προσέξεις καν, διασχίζοντας τον δρόμο στον οποίο είναι τοποθετημένη. Αφού βέβαια είναι υπόγεια και κατεβαίνεις μερικά σκαλιά, πριν βρεθείς σε μία μικρή όαση, ένα ζεστό κοτούκι που μοσχοβολά σπιτικό φαγητό με το που μπεις. Το βλέμμα σου θα τραβήξουν αμέσως τα μεγάλα ξύλινα βαρέλια που δεσπόζουν στο βάθος και ο ήχος από τα ποτήρια με το κρασί που τσουγκρίζουν θα γεμίσει την ψυχή σου. Ο κατάλογος βασίζεται σε απλά, αυθεντικά ελληνικά μαγειρευτά σαν αυτά της μαμάς και, φυσικά, δεν λείπουν τα ψητά και τα γύρω-γύρω, όπως κεφτεδάκια, πατάτες τηγανητές, τζατζίκι, τυροκαυτερή, φέτα σε τραγανό φύλλο με μέλι και σουσάμι, τυροπιτάρι - όνειρο κλπ. Θα έλεγα να κινηθείς παραδοσιακά και να πάρεις για αρχή χωριάτικη ή ντάκο, μερικά ορεκτικά που είναι ρε παιδί μου must σε τέτοια μέρη και για κυρίως σίγουρα κάποιο μαγειρευτό. Οι μερίδες δε, είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικές. Εκεί έφαγα ίσως τα πιο νόστιμα σουτζουκάκια που έχω δοκιμάσει, ενώ αξίζουν πολύ και οι λαχανοντολμάδες. Μπαμπάτσικα όλα φυσικά. Ζουμερό και νόστιμο είναι και το σουβλάκι κοτόπουλο σε μερίδα με ωραίες τηγανητές πατάτες, αλλά επειδή νομίζω ότι το κοκκινιστό είναι το φόρτε τους, μην χάσεις και τους μελωμένους γίγαντες. Γ.Π.

Ραμόνα. Μίνωος 11-13, Καλλιθέα, τηλ. 210-95.15.952

Το Δίπορτο

Το Δίπορτο στη γωνία Σωκράτους και Θεάτρου έχει αρκετά σκαλοπάτια και από τις δύο εισόδους του. Είναι διάσημη πλέον αυτή η υπόγεια ταβέρνα και μια από τις πιο παλιές, με τον παμπάλαιο μαρμάρινο ποτηριόνα, τα βαρέλια, τις ξύλινες καρέκλες και τα τραπέζια με τις λαδόκολλες. Ο κυρ Μήτσος μαγειρεύει ό,τι φρέσκο βρει στην αγορά, λίγα πιάτα και νόστιμα, από φασολάδα, γοπάκι στο τηγάνι, χόρτα, πατάτες γιαχνί, χωριάτικη  σαλάτα και δίπλα καρτούτσο με ρετσίνα. Μέσα σε ένα σκηνικό αυθεντικό, θα ταξιδέψεις σε άλλες εποχές και θα χαζέψεις τους εκστασιασμένους τουρίστες. Ν.Μ.

Το Δίπορτο. Σωκράτους 9 & Θεάτρου, Αθήνα, τηλ. 210-32.11.463

Η Μαγκουφάνα

Ένα παλιό κουτούκι στην Πεύκη, που άνοιξε το 1996 και συνεχίζει να στρώνει τραπέζια κάθε Παρασκευή και Σάββατο βράδυ, δίνει στον κόσμο αυτό που του λείπει: την αίσθηση μιας άλλης εποχής, με live λαϊκά και ελαφρολαϊκά και ένα μενού, που δεν κοστίζει αλλά αξίζει, στα 22 ευρώ/άτομο. Ο ιδιοκτήτης Φώντας Μπάμπαλης σε τριπλό ρόλο - του οικοδεσπότη, του μουσικού, αφού παίζει κιθάρα και πλήκτρα και του τραγουδιστή - μαζί με τον Θάνο Βογατσά στο μπουζούκι δίνουν πόνο και ακούγονται μέχρι την Πεύκη και ακόμα παραπέρα. Σιγοτραγουδώντας - κι αν έχεις νταλκά παίρνεις και μικρόφωνο - σού ‘ρχονται από την κουζίνα μυρωδιές: μπεκρή μεζέ, σπεντζοφάι, παϊδάκια από προβατίνα και κρέατα στη σχάρα. Κάτω από τα κρασοβάρελα έχει κι ένα παλιό τζουκμποξ, που αν θες βάζεις κι αυτό στο χορό. Ν.Λ.

Μαγκουφάνα. Ιωάννου Αποστολόπουλου 18, Πεύκη, τηλ. 210-80.61.807