Το βορειότερο νησί των Δωδεκανήσων, απομονωμένο από όλα τα υπόλοιπα, είναι ένας ιδιαίτερος και μοναδικός πλανήτης που θα σου κλέψει το νου αλλά και την ψυχή. Νησί ιερό, νησί μεσαιωνικό, νησί που θα σε γυρίσει πίσω στο χρόνο μιας ανείπωτης ομορφιάς που μπλέκει τη φύση, τα πιο δαντελωτά ακρογιάλια και τη μεταφυσική αύρα.

Στην Πάτμο είναι να μην κάνεις την αρχή. Η μια φορά είναι απλά, μόνον η πρώτη. Μετά από 9 ώρες στο καράβι και μόλις το ταξί σε αφήσει στην πλατεία του Δημαρχίου στη Χώρα, από όπου θα αντικρύσεις από ψηλά το υπερθέαμα της δαντελένιας φυσιολογίας της, με τη στεριά να μπλέκει σε σχήματα αλλούτερα με το βαθύ γαλάζιο, ξέρεις πως σ’αυτόν τον τόπο, ήρθες για να μείνεις. 

Από την Πάτμο φεύγεις πάντα ερωτευμένος. Με τις παραλίες της, με τα χωριά της, με τη μαγεία της Χώρας, τις πανέμορφες εξοχές και τα ξωκκλήσια της. Φεύγεις ερωτευμένος με τον πολιτισμό της. Αρκεί να έχεις όρεξη να την ανακαλύψεις. Με ένα σκούτερ αλλά ακόμη καλύτερα, με τα πόδια. Νησί μικρό και πολυμορφικό, σε κάθε γωνιά της έχει να σου δείξει και κάτι διαφορετικό. Κάθε στροφή και μια έκπληξη, κάτι ολότελα δικό της, που δεν θυμίζει ούτε Κυκλάδες ούτε κανένα άλλο Δωδεκάνησο. 

Τήνος: 4 αξέχαστες μέρες γεμάτες ζεστή φιλοξενία, καλό φαγητό και κρασί

Νησί ζωντανό, που ξέρει να το γλεντάει, πάντα με στυλ και ποιότητα, η Πάτμος οφείλει τον ανέγγιχτο χαρακτήρα και τη σωτηρία της, σε μια αριστοκρατική ελίτ που αγόρασε τα τεράστια μαγικά καστρόσπιτα στην πρόσοψη της Χώρας. Άγγλοι της Βουλής των Λόρδων, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, άνθρωποι της τέχνης, ο Αγα Χαν, εφοπλιστές και πολλές παγκόσμιες προσωπικότητες, έσωσαν με σεβασμό τις μοναδικές κατοικίες που πίσω από ψηλά τείχη κρύβουν την ιδιωτικότητά τους και σε συνδυασμό με την αυστηρή επίβλεψη του Μοναστηριού που έχει το μάτι του σε κάθε γωνιά του τόπου, κατάφεραν το ακατόρθωτο: μια εξέλιξη βιώσιμη και διακριτική, που έχει αφήσει απείραχτη τη μυσταγωγική αύρα ενός ιδιαίτερου τόπου.

Το βιβλίο «μονοπάτια της Πάτμου» της Δέσποινα Βακράτση, θα γίνει το προκεφάλι σου αν το νησί το προτιμάς χωρίς μυστικά.

Όσα δεν πρέπει να χάσεις

• Να περπατήσεις ξανά και ξανά τα σοκάκια της Χώρας, που ανήκει από το 1999 στην Παγκόσμια Κληρονομιά της Unesco. Μια μεσαιωνική, νεογοτθική καστροπολιτεία που άρχισε να χτίζεται τον 12ο αιώνα, που περιστρέφεται κυκλικά γύρω από το επιβλητικό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Πέτρα, μάρμαρο, πόρτες κομψοτεχνήματα και ο αέρας να σφυρίζει διαφορετικά, σαν απόκοσμη μουσική, όταν στριμώχνεται στα στενά και τα «μαντώματα» τις θολωτές στοές μέσα από τις οποίες επικοινωνούσαν τα σπίτια, κρυφά περάσματα που προστάτευαν από τις επιδρομές των πειρατών. Καλύτερη ώρα να την περπατήσεις, το ηλιοβασίλεμα, με θέα στη Σκάλα και πίσω, στον επιβλητικό βράχο του Γροίκου, ξεκινώντας από την πλατεία του Δημαρχίου (Λόζα) με το αρχοντικό Καλλιγά. Το επισκέψιμο αρχοντικό Σημαντήρη θα σου αποκαλύψει πώς ήταν ένα πλουσιόσπιτο τότε που-από τον 16ο αιώνα-η Πάτμος άνθισε από τη ναυτιλία και το εμπόριο, με τα έπιπλα από την Αγγλία και τη Βενετιά, τους καθρέφτες και τα κρύσταλλα. Η Μεγάλη Παναγιά, η Υπαπαντή του 1600 και η Διασώζουσα του 1599 θα βρεθούν στο δρόμο σου και αξίζει να σταθείς να ανάψεις ένα κεράκι. Πριν καταλήξεις στην κεντρική πλατειούλα της Αγίας Λεβιάς (Λεσβίας), με τα μπάρ και τα ταβερνάκια, εκεί όπου χτυπά η κοσμική καρδιά του χωριού. Και μια συμβουλή: σε όλο το νησί υπάρχουν ωραία καταλύματα αλλά την Πάτμο την νοιώθεις μόνον αν μείνεις στη Χώρα της.
• Ακόμη και αν δεν σε ενδιαφέρει ο θρησκευτικός τουρισμός, η επίσκεψη στο Μοναστήρι επιβάλλεται και είναι μια μοναδική εμπειρία. Ένα μοναδικό κέντρο λατρείας με 900 χρόνια αδιάκοπης λειτουργίας. Το μοναστήρι χτίστηκε το 1088, όταν ο Αλέξιος Κομνηνός δώρισε το νησί στον Όσιο Χριστόδουλο για να χτίσει ένα μοναστήρι προς τιμήν του Ιωάννη, του μαθητή του Χριστού που ασκήτευσε για δυό χρόνια στο νησί. Εδώ έχεις πολλά να δεις: το εκπληκτικό μουσείο, το σκήνωμα του οσίου Χριστόδουλου, το Καθολικό με το τέμπλο του 19ου αιώνα που έφτιαξαν χιώτες τεχνίτες, δώρο της Αικατερίνης της Μεγάλης και όλα αυτά με φόντο τη μαγική, θαλασσινή θέα, από το πιο ψηλό σημείο της Χώρας.
• Από το Μοναστήρι αξίζει να πάρεις το γραφικό μονοπάτι που μοσχοβολά ευκάλυπτο, ως τη Σκάλα. Ενδιάμεσα θα κάνεις μια στάση στο Σπήλαιο της Αποκάλυψης, όπου ο Ιωάννης λέγεται πως υπαγόρευσε την Αποκάλυψή του στον μαθητή του Πρόχωρο. Επίσης θα συναντήσεις την ιστορική Θεολογική Σχολή, την Πατμιάδα.
• Μια διαδρομή που αξίζει να μην χάσεις, είναι από την παραλία του Γροίκου στην Πέτρα της Καλικατσούς. Μια διαδρομή μέσα από τις αλυκές, που καταλήγει στη σπηλιά πάνω στο κύμα. Μπες και κάθισε εκεί για λίγο. Μια εμπειρία που ενδέχεται να αλλάξει κάτι μέσα σου, εδώ που στην αρχαιότητα υπήρχε το Ιερό της Αφροδίτης και αργότερα ασκηταριά των Χριστιανών.
• Άλλη μια θαυμάσια διαδρομή, από τη Χώρα στους Κήπους, που αξίζει να την κάνεις νωρίς το πρωί και να καταλήξεις με μια βουτιά στην παραλία που δεν επισκέπτεται ποτέ κανείς. Στο δρόμο, θα σταματήσεις για μια επίσκεψη στο γυναικείο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας. Μεσαιωνικό μοναστήρι, με τις καλόγριες να ασχολούνται σήμερα με τη μελισσοκομία, την αγιογραφία αλλά και το κέντημα. Αυτές έσωσαν τη βυζαντινή βελονιά αλλά και τη σπάνια βελονιά της «σπίθας».
• Ένα υπέροχο μονοπάτι ξεκινά από τη Σκάλα και καταλήγει στο Καστέλι, την παλιά Ακρόπολη της Πάτμου. Θραύσματα από αγγεία, τμήματα της οχύρωσης του 4ου αιώνα και μια απέραντη θέα ως την Ικαρία και τη Νάξο.
• Η εκδρομή στο Λιβάδι των Καλογήρων, με το αλώνι, τους καταπράσινους κήπους, τις αγελάδες, τα υποστατικά και το πανέμορφο, σκιερό ξωκκλήσι. Για μια βουτιά μακριά από τα μάτια του κόσμου και μια στάση στην πιο παράξενη καντίνα του Αιγαίου.
• Η βόλτα ως τις Λεύκες, την ακατοίκητη παραλία με το απρόσμενο, μυθιστορηματικό, εγκαταλειμένο νεοκλασικό αιγυπτιακού ρυθμού, της οικογένειας Βάλβη.

Παραλίες για κάθε γούστο

• Η Πάτμος είναι από κείνα τα νησιά που «έχουν» παραλίες, με κρυστάλλινα, καθάρια, διάφανα νερά, ακόμη και μέσα στο λιμάνι. Αν είσαι της ξαπλώστρας, θα προτιμήσεις τον Γροίκο, τον οποίο προτιμούν και τα ιστιοπλοϊκά που αράζουν αρόδο. Παραλία γαλήνια, με αύρα του ’60, ενταγμένη στο «The most beautiful bays in the world». Ξαπλώστρες και beach bar έχει και το Αγριολίβαδο και φυσικά ο κοσμοπολίτικος Κάτω Κάμπος με τα φασαριόζικα beach bars, εδώ που θα συναντήσεις όλο το νησί.
• Οι παραλίες του Λιγγίνου ή Δίδυμες, με την παράξενη τοπογραφία, διαθέτουν ψιλό βοτσαλάκι, ησυχία και μαγικά νερά. Κατεβαίνεις από ένα σύντομο μονοπατάκι και στη μία θα βρεις και καντίνα.
• Η Λάμπη, στο βορειότερο άκρο του νησιού,  αξίζει την επίσκεψη για τα διάσημα, μεγάλα βότσαλά της αλλά σπάνια δεν θα την βρεις φουρτουνιασμένη. Θα έρθεις, όμως, οπωσδήποτε για την ψαροταβέρνα της.
• Η πιο μαγική για μένα, είναι το Λιβάδι του Γερανού (16χλμ από Σκάλα), με σκιά κάτω από τα αρμυρίκια, ψιλό βοτσαλάκι, κρυστάλλινο νερό και θέα στο κοντινό νησάκι του Αγίου Γεωργίου. Μην εκπλαγείς αν δεις παρέες από πάπιες να δανείζονται την πετσέτα σου.
• Κοντά στη Σκάλα, η Βαγιά είναι αμμουδερή, μικρή, γαλήνια και σκιερή και κυρίως, πάνω στο ύψωμα έχει την «Ευτυχία» ή αλλιώς το πιο σπιτικό πρωινό αλλά και ντόπια γλυκά φτιαγμένα από χέρι μαμάς.

• Εξίσου πανωραία, η Παναγία του Γερανού με το ομόνυμο εκκλησάκι και την απίστευτη θέα στα γύρω νησάκια. Κατεβαίνεις από μικρό μονοπατάκι, έχει άμμο και βοτσαλάκι αλλά μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας ομπρέλα.
• Μικρό, ήσυχο αμμουδερό κολπάκι και η Άσπρη, σε περίπτωση που δεν θέλεις να απομακρυνθείς από τη Χώρα, ίδια περίπτωση και τα Σάψιλα και η Βαγιά που μαζεύει μπόλικο κόσμο.

Η μοναδική εμπειρία της Ψιλής Άμμου

Στην μαγευτικότερη παραλία του νησιού, που έχει ψηφιστεί από το Travel & Leasure μέσα στις ωραιότερες κρυφές παραλίες της Ευρώπης, μπορείς να πας και με καραβάκι. Μην χάσεις όμως την εμπειρία της διαδρομής, στο απίστευτο μονοπάτι που ξεκινά από το Διακόφτι. Μια από τις πιο παραμυθένιες στιγμές του Αιγαίου. Ανταμοιβή, η ψιλή άμμος, η σκιά κάτω από τα αρμυρίκια, τα καθάρια νερά αλλά και το ταβερνάκι με το καταπληκτικό φαγητό, που λειτουργεί χωρίς ηλεκτρικό και χωρίς νερό.

Η Πάτμος είναι τα μονοπάτια της

Το νησί διαθέτει ένα τεράστιο πλέγμα παλιών μονοπατιών αλλά και πολλούς αγροτικούς δρόμους. Αν περπατάς, εδώ θα λατρέψεις τις πορείες που σου αποκαλύπτουν το πιο δαντελωτό, το πιο παιχνιδιάρικο σχήμα που έδωσε ποτέ ο Θεός σε νησί. Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού σε συνεργασία με τον Δήμο, μετά από μεγάλη έρευνα έχουν σηματοδοτήσει 8 διαδρομές, υλοποιώντας το πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού». Μια από τις αγαπημένες μου, από τη Χώρα ως τον Προφήτη Ηλία για την άπλετη, αιγαιοπελαγίτικη θέα. Το Αγροοικολογικό Κτήμα Πάτοινος (Domaine de l’Apocalypse) αξίζει την επίσκεψη.

Το νησί και το κρασί

Παλιότερα η Πάτμος έβγαζε κρασί που έφτανε ως την Αίγυπτο, καλλιεργώντας το φωκιανό και το μοσχάτο. Το 2011, ο Έλληνας βουλευτής του ελβετικού Κοινοβουλίου Ιωσήφ Ζησιάδης επανέφερε την αμπελοκαλλιέργεια στο νησί, με στόχο να αναβιώσουν οι παλιές ποικιλίες μέσα από το σχέδιο Πάτοινος. 

Εδώ θα συναντήσεις το παλιότερο πατητήρι του νησιού, του 19ου αιώνα, που λειτουργεί σαν εκθεσιακός χώρος, θα επισκεφτείς τον αμπελώνα που καλλιεργεί βιοδυναμικά, το οινοποιείο και θα δοκιμάσεις σε γευσιγνωσία τα κρασιά του: δυό λευκά από ασύρτικο και ένα ερυθρό μαυροθήρικο αλλά και το ελαιόλαδο και τις ελιές που επίσης παράγονται στο Κτήμα.

Πατηνιώτικη γεύση

Η Πάτμος είναι κυρίως γνωστή για την τυρόπιτά της, αρκετά ψωμένια και με ήπια τυρένια γεύση. Όμως αξίζει να δοκιμάσεις και τα κοκκινιστά ρεβίθια που μαγειρεύονται με μελιτζάνες στη γάστρα, τις γεμιστές «φούντες» τους κολοκυθοανθούς που γεμίζουν με ρύζι ή με φέτα και θα είσαι τυχερός αν βρεις «στιφοράδικα», το ντόπιο, άγριο σταμναγκάθι. Το μεγάλο καλαμάρι γεμίζει με ρύζι, σταφίδες και κουκουνάρια και πολύ αγαπούν το λεμονάτο ντόπιο κατσικάκι, το ντόπιο γεμιστό κουνέλι και το κατσικάκι καπαμά με ντομάτα και μπόλικη κανέλα.

Ξεχωριστό είναι και το δασόαλο, ένας χυλός από αμύγδαλα, ανθόνερο και άρτο που ετοιμάζεται την Μεγάλη Παρασκευή αλλά και το σχοινόψωμο που αρωματίζεται με σχοίνο και η γλυκιά σχοινόπιτα με σχοίνο, ζάχαρη και κανέλα.

Τα καλύτερα τραπέζια

• Ο Μπενέτος Ματθαίου είναι ο πρώτος που έφερε τη δημιουργικότητα στο νησί, το 1997. Το μποστάνι πάνω στο κύμα δίνει τα λαχανικά, οι ντόπιοι ψαράδες την ημέρας ψαριά, τα οικογενειακά κοπάδια το γάλα που ο Μπενέτος τυροποιεί σε μοναδικά τυριά που θα δοκιμάσεις στα σαγανάκια του. Πάνω στο κύμα και πλάι στο μποστάνι με τους ηλίανθους, θα ξεκινήσεις με τα κοκτέιλ του Γ. Μελιανού, για να συνεχίσεις με αχινοσαλάτα, ντόπια φάβα με γάβρο μαρινάτο και καραμελωμένο κρεμμύδι, υπέροχο ντοματόρυζο, καρπάτσο χταπόδι με κρίταμο, βλίτα στο φούρνο με τυρί και κρεμ μπρουλέ. Ενώ στη Χώρα, στο Mπενέτος Χώρα θα ανακαλύψεις την ίδια εξαιρετική ποιότητα στο πρωινό ή το brunch. (Beneto’s. Σάψιλα, τηλ. 22470-33.089)

• Παραδοσιακή, η Λάμπη είναι η καλύτερη ψαροταβέρνα του νησιού, πάνω στο νερό, με τα κυανόλευκα τραπεζάκια της. Το καλύτερο ψάρι στο νησί και ολόφρεσκος αστακός. Σπιτικό σκουμπρί με ούζο στην αρχή για την όρεξη, πατάτες βραστές και βλήτα από το οικογενειακό περιβόλι, κρίταμα σαλάτα με φρέσκια ντομάτα αλλά και κάποια σπιτικά μαγειρευτά. (Λάμπη. τηλ. 22470-31.490)
• Ο Φλοίσβος στο Γροίκο είναι εγγύση από την εποχή του παππού Κυριάκου Βαμβάκου. Γαλανόλευκα τραπεζάκια και γαλάζια θέα στο νερό. Δικό τους ελαιόλαδο από το οικογενειακό κτήμα στην Κω και τοπικά υλικά για την πατηνιώτικη ρεβιθάδα, τους γεμιστούς κολοκυθανθούς, τα ντόπια βλίτα με κολοκυθάκι. Πίτες, μουσακάς, όλα τα ελληνικά μαγειρευτά και ωραιότατο κατσικάκι. Πάνω στη θάλασσα, το φρέσκο ψαράκι δεν λείπει από το τραπέζι της ημέρας και εδώ ξέρουν να το τηγανίσουν τραγανό και αλάδωτο. Για όταν θέλεις να ηρεμήσεις από την vip κοσμοκατάνυξη και να νοιώσεις την παλιά αύρα του νησιού. (Φλοίσβος. Γροίκος, τηλ. 24270-31.380)
• Το Πάνθεον, στη Χώρα έχει όλα όσα αγαπάμε: χώμα νησιώτικο, θέα, λίγα τραπεζάκια και μια ψησταριά με κάρβουνα που ψήνει φρέσκο χταποδάκι και κοψίδια. Με παγωμένη μπίρα, σαλάτα και αληθινή πατάτα. (Πάνθεον. Χώρα, τηλ. 22470-312.26)

Τοπικές νοστιμιές

Στον παλιό φούρνο του Φέγγαρου, στη Χώρα, θα δοκιμάσεις την κλασική, πατινιώτικη τυρόπιτα, πουγκιά αλλά και πολύ ωραίο παξιμάδι.

Στον Χριστόδουλο, στη Σκάλα, θα βρεις επίσης την παραδοσιακή τυρόπιτα με τα τρία τυριά αλλά και τηγανητά πουγκιά με ζυμάρι δίπλας, ψητά πουγκιά με ζυμάρι τάρτας και τα δυό γεμιστά με μέλι, καρύδι και ανθόνερο αλλά και αμυγδαλωτά αχλαδάκια. Όλη γκάμα των ντόπιων γλυκών για να κεράσεις όσους έμειναν πίσω, θα βρεις και στον Χάρη, στη Σκάλα.
Παραδοσιακά τοπικά προϊόντα θα βρεις και στο Νέκταρ, στη Σκάλα.