Μιάμισι μόλις ώρα από το Λαύριο, είναι αρκετή να σου αποκαλύψει μια Κυκλάδα όπως φαντάζομαι ότι θα ήταν παλιά η Μύκονος, πριν τη σημερινή της εξέλιξη. Η Κύθνος είναι ένα νησί μοναδικό, ιδανικό και για μια Σαββατοκυριακάτικη απόδραση, ένα νησί-ζωγραφιά! Φύση ατόφια κυκλαδίτισσα, τα επισκέψιμα χνάρια ενός αρχαίου πολιτισμού, γραφικά χωριά με ζωγραφιστά πλακόστρωτα, ασβεστωμένες πλάκες και παντού λουλουδικά και μυριστικά.

Τα αλλαντικά του Αιγαίου: Κάθε ένα με τη δική του ιστορία

Αυτό που θα σε εντυπωσιάσει περισσότερο εδώ είναι οι ιδιαίτερες στην τεχνική του ξερολιθιές - κομψοτεχνήματα, ένα κέντημα από πέτρα που δεν θα συναντήσεις πουθενά αλλού, που αγκαλιάζει πλαγιές και περιβόλια απ’ άκρη σε άκρη του νησιού. Γαλήνια, ήμερη μορφολογία στα μέτρα του ανθρώπου και 92 παραλίες, οι περισσότερες από όσες θα βρεις σε κάθε άλλο νησί. Παραλίες κοσμικές, παραλίες αμμουδερές και αφουρτούνιαστες, παραλίες άγριες με πεντάμορφα βράχια, παραλίες για τα μάτια σου μόνο. Ζωντάνια και γαλήνη, χωριά για να ηρεμήσεις και χωριά για να ξενυχτίσεις, η Κύθνος είναι μικρή όσο χρειάζεται για να ανακαλύψεις αβίαστα κάθε ομορφιά της. Έρωτας με την πρώτη φορά, σε ένα ταξίδι που σίγουρα θα επαναλάβεις.

Εμπειρίες που αξίζει να ζήσεις

• Η Κύθνος, με την ήπια μορφολογία της, άνετα περπατιέται και αξίζει να πάρεις τους δρόμους της, που θα σου αποκαλύψουν μια ανέγγιχτη κυκλαδίτικη φύση, με θέα θαλασσινή. 13 επίσημα μονοπάτια περιμένουν τα βήματά σου.
• Νησί χωρίς βαρκάδα στα κρυστάλλινα νερά, είναι μισή απόλαυση. Με αφετηρία τον Μέριχα, η Delta Boats (698-73.62.280) οργανώνει καθημερινά εκδρομές για να δεις όσες περισσότερες μπορείς από τις πολλές και υπέροχες παραλίες του νησιού.
• Νεοκλασικά με κεραμοσκεπές, κατάλευκα σοκάκια με γραφικά μαγαζάκια, η Δρυοπίδα είναι μια πραγματική κυκλαδίτισσα κούκλα και απαραίτητη στάση στη διαδρομή που θα σε οδηγήσει σε ένα από τα εντυπωσιακότερα σπήλαια της Ελλάδας, το Καταφύκι, που συνδέεται με τη σημαντική μεταλλευτική ιστορία του νησιού. Ένα σκοτεινό, επιβλητικό σύμπαν από δαιδαλώδεις φυσικές και τεχνητές στοές, που οι περισσότερες σχηματίστηκαν από τη δράση του υπόγειου χείμαρρου, που περνά κάτω από τη Δρυοπίδα.
• Η εντυπωσιακή «διπρόσωπη» παραλία της Κολόνας με τους δύο κόλπους. Αν έλειπαν και τα ντεσιμπέλ του beach bar, θα απολάμβανες περισσότερο την ινσταγκραμική θέα που σου προσφέρει στο μοναδικό τοπίο. Αν δεν θες να οδηγήσεις, θα σε πάει το θαλασσινό ταξί.

• Η επίσκεψη στα Λουτρά με το ιστορικό Υδροθεραπευτήριο του Ερνέστο Τσίλερ, που αγαπούσαν ο Όθωνας και η Αμαλία. Δύο θερμές ιαματικές πηγές, μοναδικές στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, γνωστές από την αρχαιότητα για τη θεραπευτική τους αξία. Στην άκρη της παραλίας, κολύμπι στο σημείο που συναντιέται το θαλασσινό με το ιαματικό νερό.
• Η επίσκεψη στο Κάστρο της Ωριάς με την αφ’ υψηλού, άγρια θέα στο πέλαγος. Εδώ ήταν η μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού που κατέστρεψε ο Μπαρμπαρόσα.
• Το Βρυόκαστρο, με το κατεστραμμένο Ιερό της Δήμητρας, ήτα η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού. Τα ευρήματα μπορεί να μην είναι τόσο εντυπωσιακά, όμως, αυτή η αρχαία γραμμή στο χείλος του πελάγους έχει μια απίστευτη ενέργεια, σαν να αγγίζεις με τα μάτια όλη την ποίηση του Ελύτη, του Σεφέρη και του Ρίτσου μαζί. Κάτω ακριβώς, η παραλία Απόκρουση, με τα γαλαζοπράσινα νερά και τα σκιερά αρμυρίκια.
• Για να μη χαθείς στη μετάφραση της παραλίας, η Γαϊδουρόμαντρα έχει διάφανα νερά αλλά και κάμποσα σκαλάκια, ο Άγιος Σώστης έχει τον βυθό που θα ήθελες αν βουτάς με μάσκα, τα Ποτάμια και το Καβουροχέρι ταιριάζουν στους μοναχικούς. Αν κάνεις καταδύσεις θα προτιμήσεις το Μανδράκι με τα υποθαλάσσια απομεινάρια του αρχαίου λιμανιού, ενώ η Επισκοπή είναι οργανωμένη και μαζεύει λαό.

• Αν η Παναγιά της Τήνου σου πέφτει μακριά, εδώ θα βρεις την αντίστοιχη θαυματουργή Παναγιά Κανάλα, στο πευκόφυτο ακρωτήρι. Αν προνοήσεις από νωρίς, μπορεί να βρεις ελεύθερο κάποιο από τα γραφικά κελιά που νοικιάζονται για το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου.
• Τα πιο συναρπαστικά τοπία θα τα απολαύσεις στη διαδρομή από τη Δρυοπίδα ως τον Άη Δημήτρη. Πάνω ακριβώς στην κορυφογραμμή του νησιού, θέα θάλασσα ολούθε, από αριστερά και από δεξιά.
• Αν είσαι περίεργος να δεις πώς ήταν ένα θερμιώτικο σπιτικό των περασμένων αιώνων, θα περάσεις από το Λαογραφικό Μουσείο της Δρυοπίδας. Στο ολοκαίνουριο αρχαιολογικό Μουσείο στεγάζει ό,τι βρέθηκε στις ανασκαφές του Βρυόκαστρου, αλλά και εκθέματα της παλαιολιθικής εποχής και της εποχής της μεταλλευτικής ακμής του νησιού.
• Οι Σπιτάρες, είναι τα ερείπια της μεταλλουργικής ακμής του νησιού, που άνθισε από το 1873 ως το 1940. Το εγκαταλειμμένο διοικητήριο της εταιρίας Σερπιέρη, είναι μια νοσταλγική βόλτα, με τα πόδια από τη Δρυοπίδα, μέσα σε απείραχτο, πέτρινο, κυκλαδίτικο τοπίο.

Η νοστιμιά της παράδοσης

Κτηνοτροφία και καλλιέργειες, ένα ονομαστό μέλι, η Κύθνος τα έχει όλα: το κριθάρι της αγόραζε η ζυθοποιεία Fix και κάποτε ήταν τόσο άφθονο που έφτανε και για εξαγωγές. Πλούσια η ποικιλία και στα τυριά της - το τυροβόλι, το ντόπιο κεφαλοτύρι, την κοπανιστή που ωριμάζει μέσα σε κιούπι, το αλμυρό, φρέσκο κατσικίσιο τυρί, το ξινό για τις πίτες και τα σφουγγάτα και πρόσφατα, παράγει και εξαιρετική φέτα.

Ελληνικά λευκά τυριά: Η ΠΟΠ φέτα και τα ξαδέλφια της

Το πιο χαρακτηριστικό της τυρί, όμως, είναι το τρίμμα ή τρίφτης ή ζυμωτό, ένα πικάντικο, υπόξινο, βουτυράτο, θριφτό τυρί, με ρίζες στην αρχαιότητα, τότε που ήταν γνωστό ως κύθνιος τυρός. Γίνεται από ξινό, που ζυμώνεται με μυζήθρα και μετά ωριμάζει σε κιούπι, από 15 ημέρες ως 3 μήνες.

Άφθονα και τα φρούτα του νησιού, με τα αχλάδια του να ξεχωρίζουν για τις πολλές διαφορετικές ποικιλίες τους: πράσινα μηλάπιδα, βουτυράτοι «μπέηδες», στρογγυλά «λουμπαρδιάτικα», φουσκούλες, άγρια γκορτζάκια.

Το τοπικό κρασί

Το κρασί του νησιού ήταν γνωστό από την αρχαιότητα και οι ποικιλίες του πολλές: σασάλα, ψαροσύρικο, σιδερίτης, ασπράδι, ποταμίσι, σερφιώτικο, τσαμπάτος, ροδίτης, σαββατιανό.

Το επισκέψιμο οινοποιείο Γονιδάκης στα Λουτρά, με τον αμπελώνα του που βγάζει ασύρτικο, ποταμίσιο, μαυροτράγανο και ψαροσύρικο, είναι η ευκαιρία να μάθεις τα πάντα για τον τοπικό αμπελώνα, να επισκεφτείς το παλιό πατητήρι και να δοκιμάσεις τα κρασιά του.

Τι να δοκιμάσεις στο νησί

• Η Κύθνος λατρεύει τα ζυμάρια και τα μεταμορφώνει σε κρίθινες κουλούρες αρωματισμένες με γλυκάνισο, σε τακάκια (παξιμαδάκια) με μαστίχα και γλυκάνισο.
• Το πιταρό, με ζύμη ψωμιού γεμιστή με τρίμμα.
• Πούλο, πάλι με ζύμη ψωμιού γεμιστή με παστό χοιρινό που με το λίπος του νοστιμίζει το ζυμάρι και πασχαλιάτικα πιταρά με τυρί και άνηθο.
• Μελιτίνια, κουκουλόπιτες με φύλλα από φρέσκο κρεμμυδάκι και κανέλα.
• Σπιτικό κριθαράκι, την πάστα, ζούπες (ταλιατέλες).
• Θερμιώτικη χορτόπιτα ή κολόπι.
• Ταραχτό, στραπατσάδα με αβγά.
• Τα σφουγγάτα (τυροκροκέτες) με φρέσκο τυρί είναι η αναμφισβήτητη σπεσιαλιτέ του νησιού και θα τα δοκιμάσεις σε όλες τις ταβέρνες του.
• Ψάρι σαβόρι
• Καπαροσαλάτα με πατάτα
• Αμυγδαλωτά και θερμιώτικο παστέλι, το γλυκό του γάμου και της χαράς.
• Αραντό, κρέμα με γάλα, αλεύρι και νερό, πασπαλισμένη με κανέλα.
• Το παστό χοιρινό και τα ντόπια λουκάνικα.

Τα καλύτερα τραπέζια

Δικά τους κρέατα και λαχανικά και τα πιο νόστιμα μαγειρευτά, κατσικάκι λεμονάτο, γίδα βραστή, μελωμένο ιμάμ, ρεβυθάδα, σφουγγάτο, κάπαρη μαγειρευτή και κολοκυθοκεφτέδες στον Κούτσικο, στα Λουτρά (22810-31.185).

Μπροστά στη θάλασσα της Κανάλας, πίσω το μποστάνι με τα λαχανικά, το Αρχιπέλαγος (22810-32.380), θα σου δώσει μια γερή δόση παραδοσιακής νοστιμιάς, με τα ντόπια κρέατα, τα σφουγγάτα της, τους ντοματοκεφτέδες, το αρνάκι στη γάστρα, τη ρεβυθάδα, το κοκκινιστό κουνέλι και τον κρασάτο κόκορα.

Η Πελέγρα (282-10.32.322) στη Δρυοπίδα, μαγειρεύει την πιο σπιτική κουζίνα, βάζοντας στο επίκεντρο τα ντόπια προϊόντα: θερμιώτικο, βουτυράτο τρίμμα, παστίτσιο, κατσικάκι στο φούρνο με πατάτες, σφουγγάτα αφράτα και αιθέρια.

Αν ψάχνεις για φρέσκο ψαράκι, σωστά ψημένο, ο άνθρωπός σου είναι ο κύριος Μανώλης της Όστρια, στον Μέριχα. (228-10.33.017)

Παλιά οικογενειακή ψαροταβέρνα, η Άρια (228-10.31.371) στην Αγία Ειρήνη, φημίζεται για την ψαρόσουπα, την αστακομακαρονάδα της, τη σουπιά με το μελάνι της και το φρέσκο καλαμάρι στη θράκα.

Πλάι στο κύμα και τα αρμυρίκια, στην παραλία του Αγίου Δημητρίου, ο Μήλας (694-58.25.813) είναι μια από τις καλύτερες ταβέρνες του νησιού: τον ξεχωρίζεις για τη ντόπια στραπατσάδα (φαΐ του κελιού), τα πολύ τραγάνα σφουγγάτα του, το θερμιώτικο τυρί, τα μαγειρευτά και τα ψητά του. Όλα εδώ είναι δικής τους παραγωγής: τα λαχανικά, τα κρέατα, τα τυριά, τα αβγά. Έκπληξη το γλυκό καρυδάκι στο τέλος.

Σε μια από τις πιο όμορφες γωνιές της Χώρας, το Στέκι του Ντέτζη (228-10.31.204) είναι μια παλιά ταβέρνα που έχει ανανεώσει το στυλ και την αισθητική της. Μπορεί στην πράσινη σαλάτα να βάζουν πια μπαλσάμικο αλλά θα βρεις και όλα τα παραδοσιακά πιάτα, όπως σφουγγάτο, πίτες, ψητά και μαγειρευτά.

Σε ένα εξαιρετικά αποκαταστημένο ιστορικό κτίριο του 19ου αιώνα, στη Χώρα, η Μαργιώρα (228-10.31.809) σερβίρει το πιο ξεχωριστό πρωινό, που σκέφτεται, ιδανικό και για όσους έχουν ξυπνήσει αργά. Κάθε πιάτο τιμά τα παραδοσιακά προϊόντα του νησιού και οι δύο αυλές του είναι μαγικές και στο ηλιοβασίλεμα, με ένα κρασί από την εξαιρετική σε ποικιλία νησιώτικων κρασιών που περιλαμβάνονται στη λίστα του μπαρ.