Τα τελευταία 10-12 χρόνια ξεκίνησαν να κάνουν την εμφάνισή τους στην αγορά τα υψηλά φαινολικά ελαιόλαδα, τα ελαιόλαδα δηλαδή που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φαινολικά συστατικά (αντιοξειδωτικά), τα οποία σχετίζονται άμεσα με τα οφέλη του ελαιολάδου για την υγεία.
Σύμφωνα με τον κανονισμό επισήμανσης των τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης 432/2012, τα ελαιόλαδα που περιέχουν τουλάχιστον 5 mg υδροξυτυροσόλης και των παραγώγων της (π.χ. σύμπλοκο ελευρωπαΐνης και τυροσόλη) ανά 20 γρ. ελαιολάδου ή 250 mg/kg σε ολικές φαινόλες, μπορούν να φέρουν ισχυρισμό υγείας στην ετικέτα τους.
Το ευεργετικό αποτέλεσμα για τους καταναλωτές επιτυγχάνεται με την ημερήσια πρόσληψη 20 γρ. ωμού ελαιολάδου (2 κουταλιές της σούπας). Αυτή η ημερήσια πρόσληψη με υψηλή περιεκτικότητα σε φαινολικά συστατικά συμβάλλει στην προστασία των λιπιδίων του αίματος από το οξειδωτικό στρες. Πρέπει να πούμε επίσης ότι τα οφέλη αυτά επιβεβαιώνει το Πανεπιστήμιο Davis της Καλιφόρνια, το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, η Φαρμακευτική Σχολή Αθηνών και πολλά ερευνητικά κέντρα ανά τον κόσμο, μετά από σχετικές έρευνες που γίνονται περισσότερα από 10 χρόνια τώρα.
Στην Ελλάδα, το Παγκόσμιο Κέντρο της Ελιάς για την Υγεία, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που σκοπό έχει να ανυψώσει οικονομικά όλο τον κλάδο της ελιάς και του ελαιόλαδου μέσω πιστοποίησης, έρευνας και εκπαίδευσης σχετικά με τα οφέλη των προϊόντων της ελιάς, διεξάγει συνεχώς μελέτες για τα οφέλη του υψηλά φαινολικού ελαιολάδου και προσφέρει επίσης σειρά αναλύσεων για τους Έλληνες παραγωγούς, με σκοπό να δουν την περιεκτικότητα του ελαιολάδου τους σε φαινόλες.
Τα ελαιόλαδα με τις υψηλότερες περιεκτικότητες, αυτομάτως κερδίζουν βραβεία στα Olympia Awards Health & Nutrition που διοργανώνει το οργανισμός.
Σε τι ακριβώς βοηθούν τα υψηλά φαινολικά ελαιόλαδα;
Τα οφέλη είναι πολλαπλά και μέσα από τις έρευνες έχει αποδειχθεί ότι τέτοιου είδους ελαιόλαδα είναι ικανά να συμβάλλουν:
- Στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
- Στην προστασία των αρτηριών από βλάβες.
- Στη μείωση της κακής χοληστερόλης.
- Στη μείωση του κινδύνου για διαβήτη τύπου ΙΙ.
- Στην πρόληψη πολλών τύπων καρκίνου.
- Στην πρόληψη εγκεφαλικών επεισοδίων.
- Στην καταπολέμηση της πρόωρης γήρανσης.
- Στη μείωση του κινδύνου για κατάθλιψη και άνοια.
- Στην επιβράδυνση της εξέλιξης του Αλτσχάιμερ έως και 40%.
- Στη μείωση των φλεγμονών στο σώμα.
Τι είναι οι φαινολικές ενώσεις;
Φαινολικές ενώσεις είναι οι οργανικές ενώσεις - υποπροϊόντα της φυτικής σύνθεσης και είναι γνωστές και ως φυτοχημικά (phytochemicals), ενώ τις παράγουν τα φυτά όταν βρίσκονται σε κατάσταση στρες. Οι φαινόλες (αντιοξειδωτικά) που προάγουν την υγεία βρίσκονται σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς, σπόρους και όσπρια, ποτά (καφές, τσάι και κρασί), λίπη (ελαιόλαδο) καθώς και στα μπαχαρικά. Ωστόσο, υπάρχουν φαινολικές ενώσεις μοναδικές μέσα στο ελαιόλαδο οι οποίες εμφανίζονται κατά τη διαδικασία σύνθλιψης και μάλαξης του ελαιόκαρπου.
Υπάρχουν 36 γνωστές φαινολικές ενώσεις στο ελαιόλαδο. Οι τρεις που έχουν ερευνηθεί ευρύτερα για τα προστατευτικά τους οφέλη για την υγεία είναι η υδροξυτυροσόλη (πάνω από 1000 μελέτες), η ελαιοκανθάλη και η ελαιασίνη, οι οποίες είναι γνωστές για τις αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές τους ιδιότητες.
Πώς θα καταλάβεις ότι το ελαιόλαδο είναι φαινολικό;
Η παρουσία της ελαιοκανθάλης υποδεικνύεται από την πικάντικη αίσθηση στο πίσω μέρος του λαιμού, που μερικές φορές προκαλεί κάψιμο ή αντανακλαστικό βήχα. Η ελαιασίνη είναι γνωστή για την πικρή αίσθηση στη γλώσσα. Επίσης, τα άγλυκα των φαινολών συμβάλλουν στην πικρή γεύση και στην πικάντικη αίσθηση των ελαιολάδων. Οι καταναλωτές που συνηθίζουν να αγοράζουν ελαιόλαδα από το σούπερ μάρκετ (π.χ. ραφιναρισμένο ελαιόλαδο – κλασικό), δεν είναι εξοικειωμένοι με την πικρή γεύση και την πικάντικη επίγευση του ελαιολάδου και πολλές φορές, αν δοκιμάσουν ένα υψηλά φαινολικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο το θεωρούν ελαττωματικό, πράγμα που δεν ισχύει. Όσο πιο πικρό και πικάντικο το ελαιόλαδο τόσο πιο υψηλό το φαινολικό του περιεχόμενο.
Από την άλλη, αν ένα ελαιόλαδο είναι υψηλά φαινολικό, δεν σημαίνει αυτομάτως ότι είναι και εξαιρετικό παρθένο, μιας και η περιεκτικότητα σε φαινόλες δεν είναι ποιοτικό κριτήριο ή κριτήριο κατηγοριοποίησης του ελαιολάδου σε ποιοτική κατηγορία.
Η περιεκτικότητα σε φαινολικά συστατικά εξαρτάται από την κατάσταση του εδάφους και τις καιρικές συνθήκες (μικροκλίμα - terroir), την ποικιλία της ελιάς, τον χρόνο συγκομιδής (στάδιο ωρίμασης των καρπών - όσο πιο πράσινες είναι οι ελιές τόσο υψηλότερη είναι η περιεκτικότητα σε φαινόλες), τις διαδικασίες επεξεργασίας στο ελαιουργείο κλπ.
Όσα πρέπει να ξέρεις ως καταναλωτής
Εάν αγοράζεις ένα ελαιόλαδο υψηλής περιεκτικότητας σε φαινόλες για τα οφέλη που προσφέρει στην υγεία, θα πρέπει να το αντιμετωπίζεις κάπως σαν συμπλήρωμα διατροφής. Θα πρέπει δηλαδή να το καταναλώνεις καθημερινά και κατά προτίμηση ωμό στο φαγητό και τις σαλάτες σου ή να παίρνεις τις 2 κουταλιές της σούπας το πρωί με το πρωινό σου.
Αν ωστόσο το διαθέσιμο budget σου στο επιτρέπει, διότι αυτού του είδους τα ελαιόλαδα είναι πιο ακριβά, μπορείς να μαγειρέψεις ή να τηγανίσεις με υψηλά φαινολικό ελαιόλαδο. Αυτό θα κάνει το φαγητό σου πιο νόστιμο και υγιεινό, ακόμη και αν χαθεί ένα μέρος των φαινολών με το μαγείρεμα. Σε αυτό το σημείο πρέπει να ξέρεις ότι το υψηλά φαινολικό ελαιόλαδο αντέχει περισσότερο στις υψηλές θερμοκρασίες (180°C-200°C) του τηγανίσματος και καταρρίπτει τον μύθο ότι δεν μπορούμε να τηγανίσουμε με ελαιόλαδο διότι θα γίνει τοξικό.
Είναι σημαντικό να γνωρίσεις ότι ένα υψηλά φαινολικό ελαιόλαδο κοστίζει περισσότερο από τα περισσότερα ελαιόλαδα της αγοράς, λόγω της υψηλής τεχνογνωσίας και των πολύ προσεγμένων πρακτικών που πρέπει να ακολουθηθούν για να παραχθεί και να αποθηκευτεί. Μια πιο οικονομική λύση είναι να μαγειρέψεις με παρθένο ελαιόλαδο ή με ελαιόλαδο (ελαιόλαδο αποτελούμενο από εξευγενισμένα και παρθένα ελαιόλαδα) και να κρατήσεις το υψηλά φαινολικό εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο για τις σαλάτες σου και για ό,τι άλλο θέλεις να ραντίσεις με ωμό ελαιόλαδο.
Καλό είναι επίσης να το καταναλώσεις πριν την ημερομηνία προτεινόμενης κατανάλωσης. Μόλις ανοιχτεί, να το κρατήσεις σε δροσερό (15°C-18°C) και σκοτεινό μέρος πάντα με το καπάκι κλειστό για να ελαχιστοποιήσεις την απώλεια του φαινολικού περιεχομένου και να διατηρήσεις τα πλούσια αρώματά του. Πρέπει πάντα να θυμάσαι ότι το φως, η θερμότητα, ο αέρας (οξυγόνο) και ο χρόνος, είναι οι εχθροί κάθε ελαιολάδου, αφού είναι ένα προϊόν πολύ πιο ευαίσθητο απ’ ότι φαντάζεσαι! Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να μην αποθηκεύεται σε διακοσμητικά διάφανα μπουκάλια που είναι ανοιχτά από πάνω και να μην το αφήνεις ποτέ δίπλα στην κουζίνα ή στο παράθυρο, ενώ μαγειρεύεις.
Ξεκινήσαμε να ανακαλύπτουμε και να μελετάμε τα υψηλά φαινολικά ελαιόλαδα την τελευταία δεκαετία, χάρη σε ορισμένους οραματιστές παραγωγούς ελαιολάδου και καθηγητές πανεπιστημίου, που έχουν πάρει ρίσκα για να κάνουν τα πράγματα διαφορετικά, να έρθουν σε αντίθεση με παραδόσεις, συνήθεις και κουλτούρα αιώνων και να δημιουργήσουν ελαιόλαδα υψηλής θρεπτικής αξίας. Ας τα γνωρίσουμε και ας τα βάλουμε στην καθημερινή μας διατροφή, αξίζει τον «κόπο».
Extra info: Μπορείς να δεις τα πιο υψηλά φαινολικά ελαιόλαδα της χώρας μας στη λίστα που θα βρεις εδώ.
