Ο Βασίλης Παπαγιαννάκος είναι ο τέταρτος κρίκος μιας οικογενειακής αλυσίδας οινοποιών που ξεκινά το 1919, όταν ο συνονόματος προπάππους του εμφιάλωνε τα πρώτα κρασιά στο Μαρκόπουλο. Μεγαλωμένος μέσα στα αμπέλια, ανάμεσα σε μυρωδιές από πατητήρια και οικογενειακές κουβέντες γύρω από το κρασί, ο Βασίλης δεν είχε μια «στιγμή αποκάλυψης» αλλά μια ήσυχη, φυσική πορεία προς κάτι που έμοιαζε εξαρχής δικό του. Η παράδοση για εκείνον δεν είναι βάρος, αλλά προνόμιο. Και αυτό το προνόμιο αποφάσισε να το αξιοποιήσει με τον δικό του τρόπο.

Παρότι η διαδρομή του ξεκίνησε από τη Διοίκηση Επιχειρήσεων στην ΑΣΟΕΕ και ένα μεταπτυχιακό στο μάρκετινγκ στη Σκωτία, το βλέμμα του ήταν ήδη στραμμένο στον Αττικό αμπελώνα και στο πρόβλημα εικόνας που κουβαλούσε. Επέστρεψε στα Μεσόγεια αποφασισμένος να αποδείξει πως η Αττική μπορεί να παράγει κρασιά υψηλής ποιότητας και πως το Σαββατιανό, η «ταπεινή» ποικιλία που για χρόνια συνδέθηκε σχεδόν αποκλειστικά με τη ρετσίνα έχει βάθος, κομψότητα και φωνή.

Το πρώτο κρασί με την υπογραφή του, το Κτήμα Παπαγιαννάκου το 1995, ήταν μια δήλωση εμπιστοσύνης στον τόπο και στην ποικιλία. Λίγα χρόνια αργότερα, η διεθνής αναγνώριση από το Decanter και την London Wine Fair ήρθε να επιβεβαιώσει ότι η επιμονή του δεν ήταν ρομαντισμός, αλλά ουσία.

Ο ίδιος μιλά για το κρασί με λέξεις όπως «αλήθεια», «ταυτότητα», «ψυχή». Για εκείνον, ένα καλό κρασί πρέπει να εκφράζει τον τόπο, τη χρονιά και τον άνθρωπο που το φτιάχνει. Το Οινοποιείο Παπαγιαννάκου, το πρώτο βιοκλιματικό στην Ελλάδα, ενσαρκώνει αυτή τη φιλοσοφία.

Χτισμένο σαν προέκταση του αμπελώνα, σε αρμονία με το περιβάλλον, συνδέει την παράδοση με την καινοτομία χωρίς να προδίδει τον χαρακτήρα των Μεσογείων. Σε μια εποχή κλιματικής αλλαγής και αστικής πίεσης, ο Βασίλης επιλέγει ήπιες καλλιεργητικές πρακτικές, χαμηλές αποδόσεις και συνεχή προσαρμογή, με σεβασμό στη γη που «του εμπιστεύθηκαν οι προηγούμενες γενιές».

Πίσω όμως από τα βραβεία, τις τεχνικές και τις στρατηγικές, υπάρχει πάντα ο άνθρωπος. Εκείνος που ζει και εργάζεται μέσα στον αμπελώνα, που χαλαρώνει με ένα ποτήρι κρασί και αγαπημένη παρέα, που βλέπει τα παιδιά του να μπαίνουν σιγά - σιγά στην οικογενειακή ιστορία. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Βασίλης Παπαγιαννάκος μιλά για το Σαββατιανό σαν «ποικιλία με ψυχή», για τη νέα εποχή της ρετσίνας, για το ελληνικό κρασί που ανοίγει φτερά στον κόσμο, αλλά και για τις μικρές προσωπικές στιγμές που δίνουν γεύση στη ζωή, όπως ένα ηλιοβασίλεμα στο Πόρτο Ράφτη ή μια βόλτα ανάμεσα στα παλιά κλήματα που συνεχίζουν να του μαθαίνουν τι σημαίνει υπομονή, συνέπεια και αγάπη για τον τόπο.

Έχεις μακρά οικογενειακή παράδοση στο κρασί. Πότε κατάλαβες ότι θέλεις να τη συνεχίσεις και ποιο ρόλο έπαιξε η οικογένεια σου;

Από παιδί μεγάλωσα μέσα στα αμπέλια και στα κρασιά. Η οικογενειακή μας ιστορία στην οινοποίηση ξεκινά το 1919, όταν ο προπάππους μου, Βασίλης Παπαγιαννάκος, ξεκίνησε να οινοποιεί στο Μαρκόπουλο, τότε σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό, αλλά με το ίδιο πάθος για το αμπέλι. Μεγαλώνοντας, δεν υπήρξε μια «στιγμή αποκάλυψης» ήταν μια φυσική συνέχεια. Οι μυρωδιές του πατητηριού, η εποχικότητα του αμπελιού, οι συζητήσεις στο τραπέζι γύρω από το κρασί, όλα μπήκαν μέσα μου χωρίς να το καταλάβω. Η οικογένεια μου δεν με πίεσε ποτέ, μου έδωσε όμως το πιο πολύτιμο δώρο: το παράδειγμα. Η αγάπη και ο σεβασμός προς τη γη ήταν παρόντα σε κάθε τους πράξη. Κάποια στιγμή, γύρω στα φοιτητικά μου χρόνια, κατάλαβα πως αυτή η παράδοση δεν ήταν βάρος, αλλά προνόμιο που ήθελα να συνεχίσω με τον δικό μου τρόπο.

Ποιες ήταν οι σπουδές σου;

Σπούδασα Διοίκηση Επιχειρήσεων στην ΑΣΟΕΕ (Ο.Π.Α.) και συνέχισα με μεταπτυχιακές σπουδές στο marketing στη Σκωτία, αφού είχα εντοπίσει το πρόβλημα εικόνας και marketing που είχε ο Αττικός αμπελώνας.

Ποιο ήταν το πρώτο κρασί που εμφιάλωσες και τι σημαίνει για σένα;

Το πρώτο κρασί με τη δική μου υπογραφή ήταν ένα Σαββατιανό, το Κτήμα Παπαγιαννάκου 1995, και παραμένει για μένα σύμβολο της αρχής, της εμπιστοσύνης στον τόπο και στην ποικιλία που για χρόνια θεωρούνταν «δεύτερη». Ήθελα να δείξω ότι το Σαββατιανό μπορεί να σταθεί ισάξια δίπλα σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκή ποικιλία, αρκεί να του φερθείς με σεβασμό και φροντίδα.

Ποια ήταν τα μεγαλύτερα εμπόδια που συνάντησες στα πρώτα σου βήματα;

Στην αρχή, το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν οι προκαταλήψεις. Πολλοί δεν πίστευαν ότι η Αττική, και ειδικά τα Μεσόγεια, μπορούσαν να παράγουν κρασιά υψηλής ποιότητα. Χρειάστηκε υπομονή, πολλή δουλειά και επιμονή στη λεπτομέρεια.

Ποια ήταν η στιγμή που ένιωσες περήφανος για τη δουλειά σου;

Το 2003, όταν με πήρε τηλέφωνο ο αείμνηστος Γιάννης Μπουτάρης για να με συγχαρεί. Το κρασί μας, Σαββατιανό Παλαιά Κλήματα 2002, είχε μόλις επιλεγεί από το περιοδικό Decanter ως ένα από τα εννέα καλύτερα λευκά κρασιά που συμμετείχαν στη διεθνή έκθεση London Wine Fair, ανάμεσα σε μερικά από τα κορυφαία οινοποιεία του κόσμου. Εκείνη η αναγνώριση ήταν για μένα μια βαθιά δικαίωση των προσπαθειών μας.

Πώς ορίζεις την έννοια του «καλού κρασιού»;

Για μένα, το καλό κρασί είναι αυτό που έχει αλήθεια. Δεν είναι θέμα μόνο τεχνικής ή αρωμάτων, αλλά έκφρασης. Ένα κρασί που μεταφέρει το χαρακτήρα του τόπου του, την προσωπικότητα του παραγωγού και τη χρονιά του, είναι ζωντανό. Το καλό κρασί έχει ταυτότητα, δεν είναι ανώνυμο.

Ποιοι άνθρωποι σε ενέπνευσαν στην επαγγελματική σου πορεία;

Με ενέπνευσαν πολλοί άνθρωποι, κυρίως οινοποιοί που τόλμησαν να πάνε κόντρα στο ρεύμα και σίγουρα ο πατέρας μου, που πίστευε βαθιά στο Σαββατιανό. Όμως η μεγαλύτερη έμπνευση παραμένει η ίδια η γη. Κάθε τρύγος είναι ένα νέο μάθημα.

Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχεις αντιμετωπίσει ως οινοποιός;

Η πιο μεγάλη πρόκληση είναι να διατηρείς ισορροπία ανάμεσα στην παράδοση και την καινοτομία, να εξελίσσεσαι χωρίς να προδίδεις την ταυτότητα σου.

Μίλησε μας για την ιστορία του αττικού αμπελώνα.

Η αμπελοκαλλιέργεια στην Αττική είναι από τις αρχαιότερες της Ελλάδας και τεκμηριώνεται ήδη από τη Μυκηναϊκή εποχή (1600-1100 π.Χ.), με αρχαιολογικά ευρήματα όπως κουκούτσια σταφυλιών και ίχνη κρασιού σε περιοχές όπως η Βραυρώνα, η Ελευσίνα και η Ακρόπολη. Στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους (7ος-4ος αι. π.Χ.), η Αττική αναφέρεται συχνά από συγγραφείς όπως ο Θέογνις, ο Αριστοφάνης και ο Ξενοφών ως σημαντικό κέντρο αμπελοκαλλιέργειας, ενώ η λατρεία του Διονύσου και τα Διονύσια υπογραμμίζουν τον κεντρικό ρόλο του κρασιού στην οικονομία και την κοινωνία. Ο «χρυσαττικός οίνος» θεωρούνταν εκλεκτός και ήταν γνωστός στην αρχαιότητα. Σήμερα, η παράδοση συνεχίζεται με κυρίαρχη ποικιλία το Σαββατιανό και με σύγχρονα οινοποιεία που αναδεικνύουν τον χαρακτήρα του αττικού terroir.

Πόσο σημαντικό είναι για σένα να έχεις τα δικά σου αμπέλια στα Μεσόγεια;

Για μένα, το να καλλιεργώ τα δικά μου αμπέλια εδώ, δεν είναι απλώς θέμα ποιότητας, είναι μια σχέση ζωής με τη γη που μου εμπιστεύθηκαν οι προηγούμενες γενιές.

Η περιοχή των Μεσογείων είναι παραδοσιακά ο τόπος παραγωγής της ομώνυμης ρετσίνας. Πώς τιμάς εσύ αυτή την παράδοση;

Η ρετσίνα είναι κομμάτι της ταυτότητας μας. Για πολλά χρόνια αδικήθηκε, όμως η νέα εποχή δείχνει ότι μπορεί να ξαναγεννηθεί ως ένα εκλεκτό κρασί, όταν παραχθεί με γνώση και σεβασμό. Στο Οινοποιείο Παπαγιαννάκου, τιμούμε αυτή την παράδοση με μια ρετσίνα Σαββατιανού, λεπτή, αρωματική, που θυμίζει ότι η ρητίνη, όταν χρησιμοποιείται σωστά, λειτουργεί σαν μπαχαρικό και προσθέτει χαρακτήρα, όχι ένταση.

Τι μπορεί να γίνει ώστε τα Μεσόγεια να αποκτήσουν ξανά τη θέση που τους αξίζει στον ελληνικό οινικό χάρτη;

Πιστεύω ότι τα Μεσόγεια έχουν όλα τα στοιχεία για να ξαναβρούν τη θέση που ιστορικά τους ανήκει. Η περιοχή αυτή είναι η καρδιά του αττικού αμπελώνα, με ιστορία αιώνων και μοναδικό μικροκλίμα. Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι συνεργασία και συνέπεια. Συνεργασία ανάμεσα στους οινοποιούς, τους αμπελουργούς, τους φορείς και την τοπική κοινωνία, και συνέπεια στην ποιότητα και στην ταυτότητα των κρασιών μας. Αν όλοι δουλέψουμε με κοινό στόχο την ανάδειξη του terroir, σεβασμό στη γη και διάθεση εξωστρέφειας, τότε τα Μεσόγεια μπορούν να ξαναγίνουν σημείο αναφοράς. Πρέπει να δείξουμε το πρόσωπο μιας σύγχρονης, δυναμικής αμπελουργικής ζώνης που τιμά το παρελθόν, αλλά κοιτά μπροστά.

Πιστεύεις ότι η οινική ταυτότητα της Αττικής μπορεί να αναδειχθεί μέσα από το Σαββατιανό και όχι μόνο;

Το Σαββατιανό είναι χωρίς αμφιβολία η ναυαρχίδα της Αττικής, η ποικιλία που μπορεί να εκφράσει με καθαρότητα τον χαρακτήρα του τόπου. Είναι αυθεντικό και βαθιά ελληνικό. Όμως η οινική ταυτότητα της Αττικής δεν σταματά εκεί. Υπάρχουν μικροί θησαυροί όπως Ασύρτικο, Μαλαγουζιά, ακόμα και διεθνείς ποικιλίες που έχουν εγκλιματιστεί εξαιρετικά και δείχνουν ότι η περιοχή έχει πολυμορφία και δυναμική. Η Αττική πρέπει να χτίσει την ταυτότητα της γύρω από το terroir και τον τρόπο ζωής της: το φως, τη γη, τη γειτνίαση με τη θάλασσα, την ισορροπία παράδοσης και μοντέρνας προσέγγισης. Το Σαββατιανό είναι ο κορμός, αλλά γύρω του μπορεί να στηθεί ένα ολόκληρο μωσαϊκό εκφράσεων που θα δείχνει τη νέα Αττική του κρασιού.

Πώς μπορεί η τοπική οινοποιία να συνδεθεί περισσότερο με τον τουρισμό και τη γαστρονομία;

Σε απόσταση μισής ώρας από το κέντρο της Αθήνας, μπορεί κάποιος να βρεθεί ανάμεσα σε αμπέλια, να γνωρίσει οινοποιούς, να δοκιμάσει κρασιά, να γευτεί τοπικά προϊόντα. Αυτό είναι ένα προνόμιο που λίγες πρωτεύουσες στον κόσμο διαθέτουν. Για να αναπτυχθεί όμως ο οινοτουρισμός, χρειάζεται οργάνωση και συνεργασία μεταξύ των οινοποιών αλλά και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Περιφέρειας Αττικής. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα δίκτυο επισκέψιμων οινοποιείων, με ενιαία επικοινωνία, ώστε ο επισκέπτης να ζήσει μια ολοκληρωμένη εμπειρία: να γνωρίσει την αμπελουργία, να δοκιμάσει κρασιά, να συνδυάσει τη γεύση με την τοπική κουζίνα και τον πολιτισμό. Η σύνδεση με τη γαστρονομία είναι αυτονόητη. Τα κρασιά των Μεσογείων «δένουν» με την αυθεντική αττική κουζίνα, τίμιες γεύσεις, προϊόντα εποχής, ελαιόλαδο, ψάρια και λαχανικά. Αν προβληθεί σωστά αυτό το τρίπτυχο, κρασί - φαγητό - φιλοξενία, η περιοχή μπορεί να εξελιχθεί σε έναν ζωντανό προορισμό οινικού τουρισμού, που θα αναδεικνύει τη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και οι δυσκολίες του να εργάζεσαι αποκλειστικά σε μια τόσο ιστορική περιοχή όπως τα Μεσόγεια;

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι ότι κάθε μέρα δουλεύεις σε ένα τόπο με ιστορική συνέχεια. Αυτή η αίσθηση σε γεμίζει ευθύνη αλλά και έμπνευση. Η γη εδώ έχει τον δικό της ρυθμό, και αν τη σεβαστείς, σου ανταποδίδει κρασιά με χαρακτήρα και αυθεντικότητα. Η εγγύτητα στη θάλασσα, τα φτωχά εδάφη, οι άνεμοι, όλα αυτά συνθέτουν ένα μοναδικό μικροκλίμα. Από την άλλη, η πίεση της αστικοποίησης είναι υπαρκτή, η γη χάνεται, οι αμπελώνες περιορίζονται. Αυτό κάνει τη δουλειά μας ακόμη πιο σημαντική: να διατηρήσουμε τον αμπελώνα των Μεσογείων ζωντανό, βιώσιμο και σεβαστό. Για μένα, το να εργάζομαι αποκλειστικά εδώ δεν είναι περιορισμός, είναι ένας τρόπος να τιμώ τον τόπο που με ανέθρεψε και να συμβάλλω, με το κρασί μου, στη συνέχεια του.

Πώς θα περιέγραφες το Σαββατιανό σε κάποιον που δεν το γνωρίζει;

Θα έλεγα πως το Σαββατιανό είναι μια ποικιλία με ψυχή. Ένα κρασί ευγενικό αλλά με βάθος, που δεν κραυγάζει, μιλά χαμηλόφωνα, αλλά με ουσία. Έχει φρεσκάδα, καθαρότητα, διακριτικά φρουτώδη αρώματα και μια φυσική ισορροπία που συνοδεύει ιδανικά την ελληνική κουζίνα. Στην εξέλιξή του στον χρόνο, δίνει μεγάλη πολυπλοκότητα. Το Σαββατιανό είναι το κρασί της γης του ήλιου της Αττικής, ένα κρασί που αντικατοπτρίζει τον χαρακτήρα των ανθρώπων εδώ: λιτούς, αυθεντικούς, με σταθερές αξίες. Όσο το γνωρίζεις, τόσο περισσότερο το εκτιμάς.

Τι σε οδήγησε να εστιάσεις σε αυτή την ποικιλία, που παραδοσιακά συνδεόταν με τη ρετσίνα;

Ίσως, ακριβώς αυτή η αδικία. Για πολλά χρόνια, το Σαββατιανό θεωρήθηκε «απλό» ή «δεύτερο» κρασί, συνδεδεμένο σχεδόν αποκλειστικά με τη ρετσίνα. Εγώ όμως μεγάλωσα μέσα στα αμπέλια του και ήξερα τη δυναμική του. Ήθελα να αποδείξω ότι το Σαββατιανό μπορεί να σταθεί μόνο του, να εκφράσει το terroir των Μεσογείων και να δώσει κρασιά με κομψότητα και πολυπλοκότητα. Ήταν μια πρόκληση ψυχής: να αναδείξω αυτό που οι περισσότεροι αγνοούσαν. Η ποικιλία αυτή έχει βάθος, ιστορία και αυθεντικότητα - κι αυτό είναι που με συγκινεί. Δεν ήθελα να φτιάξω ένα «μοντέρνο» κρασί, αλλά ένα αληθινό κρασί του τόπου μου.

Ποια είναι τα στοιχεία που κάνουν το Σαββατιανό του σήμερα διαφορετικό από εκείνο του παρελθόντος;

Το Σαββατιανό είναι η ψυχή της Αττικής. Είναι ποικιλία με βάθος που, όταν καλλιεργείται με σεβασμό και χαμηλές στρεμματικές αποδόσεις, δίνει κρασιά με εξαιρετική φρεσκάδα, μεταλλικότητα και ισορροπία. Το Σαββατιανό του σήμερα είναι καθαρό, εκλεπτυσμένο, σύγχρονο κι όμως διατηρεί την αυθεντική του έκφραση. Αντανακλά το φως και το ασβεστολιθικό έδαφος του Αττικού τοπίου, αποτυπώνοντας στο ποτήρι την αδιάλειπτη παράδοση της περιοχής. Με σύγχρονες οινοποιητικές πρακτικές και μεράκι, η ποικιλία αποκαλύπτει έναν χαρακτήρα που συνδυάζει ιστορία και νεωτερικότητα, αποδεικνύοντας γιατί παραμένει το θεμέλιο του αμπελώνα της Αττικής.

Ποιο φαγητό θεωρείς τον ιδανικό σύντροφο για το Σαββατιανό;

Ο ιδανικός του σύντροφος είναι η αυθεντική ελληνική κουζίνα, σε όλο της το εύρος. Από τα φρέσκα ψάρια και τα θαλασσινά που αναδεικνύουν τη δροσιά και την καθαρότητα του, μέχρι τα παραδοσιακά λαδερά και τις μυρωδάτες χορτόπιτες που ταιριάζουν με την ισορροπημένη οξύτητα και τον αρωματικό του χαρακτήρα. Δεν διστάζει, όμως, να σταθεί επάξια δίπλα και σε πιο απαιτητικές γεύσεις όπως ζουμερά, ψητά κόκκινα κρέατα με μια σταγόνα λεμόνι, που αφήνουν το κρασί να ξεδιπλώσει πληρότητα και ένταση. Ένα κρασί που δεν επιβάλλεται, συμμετέχει, ολοκληρώνει και γιορτάζει την απόλαυση της ελληνικής γαστρονομίας.

Πώς επηρεάζει την καθημερινότητα σου το γεγονός ότι ζεις και εργάζεσαι μέσα στον αμπελώνα; Τι σε εμπνέει;

Το να ζεις μέσα στον αμπελώνα είναι προνόμιο και ευθύνη μαζί. Η επαφή με τη γη σε μαθαίνει υπομονή, σεβασμό και ταπεινότητα. Κάθε χρονιά είναι διαφορετική, κάθε νέα σοδειά μία νέα πρόκληση. Με εμπνέει η ίδια η διαδικασία, να βλέπεις τον καρπό να μεταμορφώνεται σε κρασί, να εξελίσσεται, να αποκτά φωνή.

Ποιο κρασί σου θεωρείς πιο «προσωπικό» και γιατί;

Το πιο προσωπικό μου κρασί είναι το «VIENTZI». Παράγεται από παλιά αμπέλια, 70 και πλέον ετών, σε έναν συγκεκριμένο αμπελοτόπι  που κουβαλά τη δική του μνήμη και ενέργεια. Παλαιώνει για δύο χρόνια στη φιάλη πριν βγει στην αγορά, τιμώντας τον χρόνο ως σύμμαχο και όχι ως περιορισμό. Εκφράζει ακόμη μία από τις μεγάλες αρετές του Σαββατιανού: την ικανότητά του να παλαιώνει ευγενικά, αποκαλύπτοντας αρώματα πέτρας, καραμελωμένων ξηρών καρπών και λεπτές νύξεις ωριμότητας που αγκαλιάζουν τη φρεσκάδα. Είναι ένα κρασί βαθιά προσωπικό, γιατί αντανακλά όχι μόνο τον τόπο του αλλά και τη δική μου φιλοσοφία για το τι σημαίνει αυθεντικότητα και υπομονή στο κρασί.

Πώς ισορροπείς ανάμεσα στην παράδοση και την καινοτομία;

Πιστεύω ότι παράδοση δεν σημαίνει στασιμότητα, αλλά συνέχεια με σεβασμό. Η καινοτομία, όταν βασίζεται στη γνώση και στην αγάπη για τον τόπο, δεν απειλεί την παράδοση, την εξελίσσει. Το πρώτο βιοκλιματικό οινοποιείο στην Ελλάδα ήταν μια τέτοια επιλογή, να φτιάξουμε έναν χώρο που λειτουργεί σε αρμονία με το περιβάλλον, με φυσικό φωτισμό, μόνωση και εξοικονόμηση ενέργειας. Ήθελα το οινοποιείο να είναι προέκταση του αμπελώνα, όχι ένα ξένο σώμα μέσα του.

Τι σημαίνει για σένα επιτυχία σήμερα;

Για μένα, η επιτυχία δεν μετριέται με αριθμούς ή διακρίσεις, αλλά σε αυθεντικότητα και διάρκεια. Αν καταφέρεις να κάνεις αυτό που αγαπάς, να σέβεσαι τον τόπο σου και να δημιουργείς κάτι που φέρνει χαρά στους ανθρώπους, αυτό είναι επιτυχία.

Αν δεν ήσουν οινοποιός, τι άλλο θα μπορούσες να είσαι;

Αν δεν ήμουν οινοποιός, πιστεύω θα μου άρεσε να ασχοληθώ πάλι με κάτι που έχει σχέση με τη γη και τη δημιουργία, ίσως γεωπόνος ή αρχιτέκτονας τοπίου. Μου αρέσει να βλέπω πράγματα να «γεννιούνται» από το τίποτα, να δίνεις μορφή σε κάτι φυσικό και αληθινό. Αλλά στην πραγματικότητα, δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου μακριά από το κρασί. Είναι ο τρόπος που αντιλαμβάνομαι τον κόσμο.

Ποιο ήταν το όραμα σου όταν ίδρυσες το Οινοποιείο Παπαγιαννάκου;

Στο νέο Οινοποιείο μας, που είναι συνέχεια του παλαιού οικογενειακού, το όραμα μου ήταν να ενώσω το παρελθόν με το μέλλον. Να συνεχίσω την οικογενειακή παράδοση, αλλά με μια νέα, σύγχρονη ματιά, με σεβασμό στη φύση και με περιβαλλοντική συνείδηση. Να δημιουργήσω ένα οινοποιείο που δεν είναι απλώς εργοστάσιο παραγωγής, αλλά τόπος πολιτισμού και φιλοξενίας. Σήμερα, βλέποντας επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο να περπατούν ανάμεσα στα αμπέλια και να δοκιμάζουν τα κρασιά μας, νιώθω ότι αυτό το όραμα παίρνει σάρκα και οστά.

Το οινοποιείο σου είναι το πρώτο βιοκλιματικό στην Ελλάδα. Ποια ήταν η φιλοσοφία πίσω από αυτή την επιλογή;

Η φιλοσοφία ήταν απλή, να δουλεύουμε με τη φύση, όχι ενάντια σε αυτήν. Ήθελα το οινοποιείο να είναι σε αρμονία με το περιβάλλον, να σέβεται το μικροκλίμα και να αξιοποιεί τη φυσική ενέργεια. Το κτήριο σχεδιάστηκε έτσι ώστε να διατηρεί φυσικά τη θερμοκρασία, να χρησιμοποιεί το φως του ηλίου, να εξοικονομεί ενέργεια. Είναι μια προέκταση του αμπελώνα, όχι μια ξένη δομή μέσα του.

Πώς αντιμετωπίζεις τις κλιματικές προκλήσεις που επηρεάζουν τον αμπελώνα σου;

Η κλιματική αλλαγή είναι πια μια πραγματικότητα που ζούμε όλοι οι οινοποιοί. Τα καλοκαίρια είναι πιο ζεστά, οι βροχές λιγότερες και οι εποχές πιο απρόβλεπτες. Αν δεν προσαρμοστείς, χάνεις τη φυσική ισορροπία του αμπελιού. Στο Οινοποιείο μας δουλεύουμε με ήπια καλλιέργεια, σεβόμενοι το οικοσύστημα. Διατηρούμε χαμηλές αποδόσεις, καλλιεργούμε ποικιλίες που αντέχουν στη ζέστη και χρησιμοποιούμε τεχνικές για να προστατεύουμε το έδαφος και τη βιοποικιλότητα. Παρακολουθούμε διαρκώς την ωρίμανση των σταφυλιών και προσαρμόζουμε τον τρύγο. Η λύση δεν είναι να πολεμήσεις τη φύση, αλλά να την καταλάβεις. Κάθε χρόνο μας μαθαίνει κάτι καινούργιο.

Ποιος είναι ο ρόλος της τεχνολογίας στο σημερινό οινοποιείο σου;

Η τεχνολογία είναι πολύτιμο εργαλείο, αλλά δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι το κρασί είναι ζωντανός οργανισμός. Χρησιμοποιώ την τεχνολογία για να ελέγχω καλύτερα τις συνθήκες, να προστατεύω την ποιότητα  όχι για να “επινοήσω” χαρακτήρα που δεν υπάρχει. Η τεχνολογία μας βοηθά να κάνουμε λιγότερες, αλλά πιο συνειδητές παρεμβάσεις. Να αφήσουμε τη φύση να εκφραστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Υπάρχει κάποια νέα ποικιλία ή στυλ κρασιού που σε ενδιαφέρει να πειραματιστείς;

Πάντα με ενδιαφέρει η εξερεύνηση. Τα τελευταία χρόνια πειραματίζομαι με φυσικές ζυμώσεις και με διαφορετικές εκφράσεις του Σαββατιανού, π.χ. παλαίωση σε αμφορείς ή σε παλαιά βαρέλια, ώστε να δω πώς «μιλά» το σταφύλι με τον χρόνο. Πολύ ενδιαφέρον έχει επίσης η έκφραση του Σαββατιανού σε αφρώδες. Κάθε πείραμα, ακόμα κι αν δεν οδηγεί άμεσα σε εμπορικό κρασί, είναι γνώση που σε εξελίσσει.

Πώς οραματίζεσαι το οινοποιείο σου σε δέκα ή είκοσι χρόνια από τώρα;

Οραματίζομαι το Οινοποιείο Παπαγιαννάκου ως ένα ζωντανό σημείο αναφοράς για το αττικό κρασί - έναν χώρο όπου οι άνθρωποι έρχονται όχι μόνο για να δοκιμάσουν κρασιά, αλλά για να γνωρίσουν τον τόπο, να νιώσουν τη φιλοσοφία μας. Θέλω το Οινοποιείο να παραμείνει οικογενειακό, ανθρώπινο, με βαθιές ρίζες στην παράδοση και σταθερά ανοιχτό στην καινοτομία. Αν σε είκοσι χρόνια οι επόμενες γενιές συνεχίσουν με την ίδια αγάπη και σεβασμό, θα θεωρώ ότι το όραμά μου έχει πραγματοποιηθεί.

Υπάρχει ενδιαφέρον από τη νέα γενιά να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση;

Ναι, και αυτό είναι κάτι που με συγκινεί βαθιά. Βλέπω στα παιδιά μου μια ανανεωμένη σχέση με το κρασί – όχι μόνο ως επάγγελμα, αλλά ως τρόπο ζωής. Τα παιδιά μου, ο Γιάννης, η Μαρία-Χριστίνα, η Αγγελική, έχουν ήδη βρει τη δική τους θέση στο οινοποιείο, το καθένα σε διαφορετικό τομέα, φέρνοντας τη δική τους ματιά και ενέργεια.

Έχεις κάποιο αγαπημένο διεθνές κρασί που σε έχει εμπνεύσει;

Έχω μεγάλη αδυναμία στα Riesling ειδικά αυτά της Αλσατίας και του Μόζελ. Με συναρπάζει ο τρόπος που εκφράζουν τον τόπο τους, τη φρεσκάδα, την ορυκτότητα και την ακρίβεια. Το Riesling είναι για μένα ένα παράδειγμα με ισχυρή ταυτότητα, που δεν χρειάζεται υπερβολές για να ξεχωρίσει. Με ενέπνευσε να δω το Σαββατιανό με τον ίδιο τρόπο ως ποικιλία που, όταν καλλιεργείται σωστά, μπορεί να δείξει απίστευτο βάθος και καθαρότητα.

Πώς βλέπεις τη σημερινή πορεία του ελληνικού κρασιού στη διεθνή αγορά;

Το ελληνικό κρασί βρίσκεται σε μια χρυσή εποχή εξωστρέφειας. Έχουμε πλέον οινοποιούς με γνώση, όραμα και σεβασμό στις γηγενείς ποικιλίες. Οι ξένοι αρχίζουν να ανακαλύπτουν τη διαφορετικότητα του ελληνικού terroir και να εκτιμούν το χαρακτήρα του. Πιστεύω ότι το μέλλον είναι λαμπρό, αρκεί να συνεχίσουμε με συνέπεια και ομαδικότητα. Δεν χρειάζεται να μιμηθούμε κανέναν αρκεί να εκφράζουμε με αυθεντικότητα τον δικό μας τόπο, το δικό μας φως, τη δική μας γεύση.

Τι πιστεύεις ότι κάνει το ελληνικό κρασί πραγματικά ανταγωνιστικό στο εξωτερικό;

Το ελληνικό κρασί έχει κάνει τεράστια άλματα. Πιστεύω ότι αυτό που το κάνει πραγματικά ανταγωνιστικό είναι η μοναδικότητα του, οι γηγενείς ποικιλίες και οι άνθρωποι πίσω από αυτές. Όταν υπάρχει ταυτότητα, υπάρχει και μέλλον.

Πώς αντιλαμβάνεσαι τη νέα εποχή της ρετσίνας; Ποια είναι τα στοιχεία που χρειάζονται ώστε η ρετσίνα να γίνει ξανά ένα κρασί «πρεσβευτής» της Ελλάδας;

Η νέα ρετσίνα είναι ένα κρασί αναγέννησης. Είναι το προϊόν που πέρασε δύσκολες δεκαετίες, αλλά τώρα επιστρέφει με υπερηφάνεια και νέα ταυτότητα. Η διαφορά είναι ότι σήμερα δουλεύουμε με επιλεγμένα σταφύλια, σωστές ποσότητες ρητίνης και προσεγμένες οινοποιήσεις. Η ρετσίνα δεν είναι πια “ένα είδος”, είναι μια κατηγορία με δυναμική. Για μένα, η ρετσίνα είναι το πιο αυθεντικό ελληνικό κρασί που συνδέεται με τη γη, με την ιστορία μας, με το φως και τη φιλοξενία.

Σου αρέσει να ταξιδεύεις; Ποιο ταξίδι σου έμεινε αξέχαστο;

Μου αρέσουν πολύ τα ταξίδια που συνδυάζουν τοπίο, κρασί και ανθρώπους και έχω επισκεφθεί αρκετές γνωστές αμπελουργικές ζώνες. Αυτό που με συγκίνησε ήταν η Βουργουνδία. Εκεί ένιωσα τι σημαίνει στην πράξη η φράση «η παράδοση γίνεται τρόπος ζωής». Κάθε appellation έχει δική του φωνή, κι αυτή η πολυφωνία είναι που δίνει στη Βουργουνδία έναν χαρακτήρα αξεπέραστο.

Έχεις ελεύθερο χρόνο για χόμπι; Τι σου αρέσει να κάνεις;

Τον ελεύθερο μου χρόνο μου αρέσει να περπατάω, να παίζω τένις και να απολαμβάνω τη θάλασσα.

Ποια είναι η αγαπημένη σου γωνιά στα Μεσόγεια;

Αδιαμφισβήτητα, η αγαπημένη μου γωνιά στα Μεσόγεια είναι το Πόρτο-Ράφτη. Είναι ένα μέρος, συνδεδεμένο με ευτυχισμένες στιγμές και αναμνήσεις, ένα μέρος με απίστευτο φυσικό κάλος που συνδυάζει την ησυχία  και την κοσμοπολίτικη ζωή και όλα αυτά δίπλα στη θάλασσα που λατρεύω.

Τι σε χαλαρώνει μετά από μια κουραστική μέρα;

Μετά από μια κουραστική μέρα, με χαλαρώνει ένα ποτήρι κρασί στο χέρι, παρέα με ανθρώπους που αγαπώ. Το κρασί είναι για μένα πάντα σχέση,  δεν πίνεται μόνο του.

Τι κρασί θα άνοιγες για να γιορτάσεις μια μεγάλη χαρά;

Θα άνοιγα σίγουρα ένα παλαιωμένο Σαββατιανό, ένα κρασί που έχει περάσει χρόνια στο κελάρι και έχει εξελιχθεί με ηρεμία. Ένα κρασί που κουβαλά μνήμη, υπομονή και χαρά μαζί. Για μένα, το να γιορτάζεις μια στιγμή με κρασί που έχει «ωριμάσει» είναι σαν να μοιράζεσαι τον χρόνο σου με τους ανθρώπους που αγαπάς.

Σου αρέσει να πίνεις καθημερινά κρασί ή το κρατάς για ειδικές περιστάσεις;

Πίνω πάντα με μέτρο. Ένα ποτήρι κρασί στο τραπέζι είναι μέρος της ζωής, όχι πολυτέλεια. Δεν χρειάζεται αφορμή για να ανοίξεις ένα καλό κρασί  η ίδια η μέρα είναι αφορμή. Το κρασί είναι συντροφιά, φαγητό, συζήτηση, χαρά, είναι η πιο απλή μορφή πολιτισμού.

Αν θα έστελνες ένα μήνυμα στους νέους οινοποιούς που ξεκινούν σήμερα, ποιο θα ήταν;

Θα τους έλεγα να αγαπήσουν τη γη τους και να την εμπιστευτούν. Να μην προσπαθήσουν να αντιγράψουν, αλλά να εκφράσουν τη δική τους αλήθεια μέσα από το κρασί τους. Το κρασί είναι ταξίδι που χρειάζεται υπομονή, πίστη και σεβασμό. Κάθε μπουκάλι είναι ένα μικρό κομμάτι του εαυτού σου, γι’ αυτό να το φτιάχνεις με αγάπη. Και πάνω απ’ όλα, να μην ξεχνούν ότι, όσο σημαντική είναι η τεχνική, η ψυχή είναι αυτή που μένει στο ποτήρι.