Σπας κι εσύ ένα ρόδι το βράδυ του ρεβεγιόν, λίγες ώρες μετά την αντίστροφη μέτρηση για την έλευση του νέου έτους; Εγώ πάντως όχι, παρότι η γιαγιά μου το έκανε ανελλιπώς κάθε χρόνο, λίγο μετά τα «καλή χρονιά» και παρά το γεγονός ότι αρκετές φορές εύχομαι να μου γυρίσει η τύχη.
Κι όμως, το σπάσιμο του ροδιού είναι ίσως το πιο διαδεδομένο πρωτοχρονιάτικο έθιμο στην Ελλάδα, ακόμη και αν όσο περνούν τα χρόνια ξεχνιέται. Οι ρίζες του συνδέονται με το μακρινό παρελθόν και τη βαθιά ελληνική παράδοση. Το ξεκίνημα της νέας χρονιάς είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με θετική ενέργεια, μία αποφασιστικότητα για αλλαγές προς το καλύτερο. Έχουμε συνυφασμένο στο μυαλό μας αυτό το 3,2,1 – καλή χρονιά, με νέα ξεκινήματα, wellness στόχους και μία σιγουριά ότι φέτος θα καταφέρουμε όσα αναβάλλουμε και όσα δεν έγιναν τη χρονιά που μας αποχαιρετά.
Ρόδι: Ένα αρχαίο σύμβολο της καλοτυχίας
Το ρόδι ήδη από την αρχαιότητα αποτελεί σύμβολο της καλής τύχης, αλλά και της αφθονίας, λόγω των πολλών σπόρων του, επομένως, όπως καταλαβαίνεις, θεωρούνταν πάντα απαραίτητος σύμμαχος για το ξεκίνημα της νέας χρονιάς. Επίσης, ακόμη και στην αρχαία ελληνική μυθολογία το ρόδι θεωρούνταν σύμβολο της αναγέννησης και της γονιμότητας και τους αρχαίους Έλληνες κανείς δεν αμφισβήτησε. Εκείνοι μάλιστα το θεωρούσαν ιερό και το προσέφεραν ως αφιέρωμα στην Ήρα, τη θεά της γονιμότητας και του γάμου, αλλά και τη Δήμητρα, θεά της γεωργίας. Το ρόδι έτσι κέρδισε τη θέση του σχεδόν σε κάθε σπίτι την Πρωτοχρονιά και το σπάσιμό του αποτελεί ένα έθιμο που έχει περάσει από πλήθος γενεών. Ανάλογα βέβαια με την περιοχή, το έθιμο πραγματοποιείται είτε ανήμερα το πρωί, είτε και από το βράδυ της αλλαγής του χρόνου.
Λένε πως η συνήθεια πρωτοεμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Πελοπόννησο, όμως γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλα τα μέρη της Ελλάδας. Σε κάποια από αυτά, κυρίως σε χωριά και σε σπίτια με αυλές, συνηθίζεται ακόμη και σήμερα.
Η παράδοση που πέρασε από γενιά σε γενιά
Σύμφωνα με την παράδοση, το πρωί της Πρωτοχρονιάς σύσσωμη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία προκειμένου να παρακολουθήσει τη λειτουργία του εορτασμού του Μεγάλου Βασιλείου και να υποδεχθεί έτσι το νέο έτος, με τις απαραίτητες ευλογίες.
Επιστρέφοντας στο σπίτι, ο νοικοκύρης του σπιτιού, αφού βεβαίως κάνει το γνωστό ποδαρικό, πάντα με το δεξί, σπάει ένα ρόδι στην εξώπορτα. Προσοχή όμως, όπως λέει η παράδοση, δεν πρέπει να ανοίξει την πόρτα με το κλειδί, του αλλά να χτυπήσει και να του ανοίξει κάποιος από μέσα. Ταυτόχρονα, ο νοικοκύρης του σπιτιού κάνει δυνατά μία ευχή για την ευημερία του σπιτιού και της οικογένειας. Η διαδικασία ακολουθείται εδώ και χρόνια, βήμα – βήμα, με ευλαβικό τρόπο. Αν θέλουμε να είμαστε μάλιστα απολύτως ακριβείς, ο νοικοκύρης έχει πάρει ήδη από το πρωί το ρόδι στην εκκλησία, ώστε να το έχει ευλογήσει ο ιερέας, πριν φτάσει στο σπίτι. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε κάποια μέρη, στη Μικρά Ασία, το ρόδι φυλάσσεται ήδη από τον Σεπτέμβριο και συγκεκριμένα στις 14 του μήνα, ανήμερα της γιορτής του Τιμίου Σταυρού, δίπλα στα εικονίσματα, μέχρι να έρθει η ώρα να σπάσει με αποφασιστικότητα την Πρωτοχρονιά.
Λένε λοιπόν ότι όσο περισσότεροι είναι οι σπόροι του ροδιού και όσο περισσότερο απλωθούν στον χώρο, τόσο περισσότερη θα είναι η αφθονία και η ευημερία στο σπίτι τη χρονιά που έφτασε.
Το ρόδι βέβαια δεν αποτελεί το μοναδικό υλικό της κουζίνας που συνδέεται με την καλή μας τύχη και την έλευση της νέας χρόνιας, αφού σε πολλά σπίτια, ακόμη και σήμερα και ειδικά στην επαρχία, βλέπουμε με το που μπει το νέο έτος κρεμασμένες στις πόρτες των σπιτιών τις αγριοκρεμμύδες, μεγάλα κρεμμύδια τα οποία έχουν την ιδιότητα να βγάζουν νέα φύλλα, ακόμη και εκτός χώματος. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτή τους η εντυπωσιακή ιδιότητα είναι που έκανε τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι αποτελεί γούρι για τη νέα χρονιά. Η αγριοκρεμμύδα, όπως και το ρόδι, εντοπίζεται επίσης και στην αρχαιότητα ως φυτό θεραπευτικό, συνδεδεμένο με την υγεία και την αποφυγή από κάθε κακό.
Στη σύγχρονη και ειδικά την αστική ζωή, ειδικά το έθιμο του σπασίματος του ροδιού δεν συνηθίζεται πια, αν και υπάρχουν πάντα οι πιστοί ακόλουθοι των παραδόσεων που κρατούν την ιστορία ζωντανή μέχρι και σήμερα.
