Κατά την παλιά σουηδική παράδοση, η Lusse night (νύχτα της Αγίας Λουκίας) στις 13 Δεκεμβρίου, ήταν η πιο σκοτεινή μέρα και η μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου, κατά την οποία περίεργα όντα κυκλοφορούσαν και τα ζώα μπορούσαν να μιλήσουν. Η Αγία Λουκία όμως, προστάτιδα του φωτός, των τυφλών και των ματιών, έφερνε το φως και την ασφάλεια.
Τα γλυκά ψωμάκια lussekatter λοιπόν, ψήνονταν παραδοσιακά την ημέρα της γιορτής της Αγίας Λουκίας, ακριβώς για να εορταστεί αυτή η νίκη του φωτός ενάντια στο σκοτάδι και το κακό. Το έντονο κίτρινο χρώμα τους, το οποίο οφείλεται στο σαφράν που περιέχουν, συμβολίζει ακριβώς αυτό: το φως που νικάει το σκοτάδι.
Μύθοι και παραδόσεις για τα lussekatter
Το όνομα «lussekatter» ενσωματώνει ένα συνδυασμό στοιχείων από τη σκανδιναβική μυθολογία, τους λαϊκούς μύθους και τη χριστιανική παράδοση.
Κατά την επικρατέστερη εκδοχή προέρχεται από τη λέξη "Lusse", που σχετίζεται με την Αγία Λουκία (Lucia), και τη λέξη "katter", που στα σουηδικά σημαίνει γάτες.
Το σχήμα του ψωμιού, με τις σπειροειδείς καμπύλες στις δύο άκρες, παραπέμπει σε γάτες που κουλουριάζονται. Τα ψωμάκια διακοσμούνται συνήθως με σταφίδες, τοποθετημένες στις σπείρες του ζυμαριού, δίνοντας την εντύπωση ματιών. Επειδή η αγία Λουκία ήταν προστάτιδα των τυφλών υπάρχουν πολλοί μύθοι για αυτήν σχετικοί με μάτια. Πιθανότατα λοιπόν τα μάτια - σταφίδες να μπαίνουν στο γλυκό και γι' αυτό το λόγο. Επίσης, οι σπείρες σχηματίζουν κάτι σαν το γράμμα S ή τον αριθμό 8, που θεωρούνται αναπαραστάσεις του ήλιου ή ματιών, που διώχνουν το κακό.
Κατά μια άλλη εντελώς διαφορετική εκδοχή, η ονομασία ενδέχεται να συνδέεται με τον Lucifer, τον Άγγελο του Σκότους. Σύμφωνα με μια παλιά λαϊκή παράδοση της βόρειας Σουηδίας, η Λουκία ήταν η πρώτη σύζυγος του Αδάμ, η οποία λέγεται ότι συνδέθηκε με τον Διάβολο και ότι τα παιδιά της ήταν αόρατα πλάσματα της Κόλασης. Για να διώξουν το διάβολο, οι Σουηδοί έφτιαχναν αυτά τα ψωμάκια, τα οποία με το φωτεινό τους χρώμα και τη γλυκιά γεύση τους προστάτευαν από το κακό.
Κατά τη διάρκεια της μεγάλης αυτής γιορτής, κορίτσια ντύνονται με λευκά φορέματα και κόκκινη ζώνη. Κρατάνε κεράκια στα χέρια και ένα από αυτά επιλέγεται να αναπαραστήσει την Αγία Λουκία, φορώντας ένα στεφάνι με κεριά στο κεφάλι, ενώ τα lussekatter προσφέρονται ως συμβολική προσφορά για το φως, την ελπίδα και την εξάλειψη του κακού.
Σήμερα, τα lussekatter έχουν γίνει μέρος των Χριστουγέννων στη Σουηδία και σε άλλες σκανδιναβικές χώρες. Είναι ένα ψωμί με ελαφριά γλυκύτητα, το οποίο συνοδεύεται συχνά με καφέ ή glögg (ζεστό κρασί με μπαχαρικά). Τη συνταγή τους μας παραχώρησε η Annita Margareta Klockar-Γεωργίου, σύζυγος Έλληνα διπλωμάτη, η οποία, ανεξαρτήτως της χώρας όπου έζησε, διατηρούσε πάντα ζωντανές τις παραδόσεις και τα έθιμα της Σουηδίας. Τα Χριστούγεννα στην ελληνο-σουηδική της οικογένεια γιορτάζονταν πάντοτε με αυστηρά σουηδικό χαρακτήρα, γεμάτα παραδόσεις, έθιμα και υπέροχες γεύσεις.
Υλικά
για περίπου 35 κομμάτια
Για το προζύμι
- 50 γρ. μαγιά νωπή
- 250 ml γάλα πλήρες, σε θερμοκρασία δωματίου
- 100 γρ. ζάχαρη
- 350 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
Για τη ζύμη
- 250 ml γάλα πλήρες, σε θερμοκρασία δωματίου
- 150 γρ. ζάχαρη
- 200 γρ. βούτυρο, κομμένο σε κομμάτια
- 10 γρ. αλάτι
- 750 γρ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις
- 1 αυγό
- 1-1½ γρ. σαφράν
Για τη διακόσμηση
- 1 αυγό χτυπημένο
- σταφίδες
Διαδικασία
Cook Mode (κράτα την οθόνη ενεργή)
- Για τα σουηδικά, γλυκά ψωμάκια lussekatter, ετοιμάζουμε πρώτα το προζύμι. Σε ένα μπολ ανακατεύουμε τη μαγιά με το γάλα και τη ζάχαρη μέχρι να διαλυθούν.
- Σταδιακά προσθέτουμε το αλεύρι, ενώ ανακατεύουμε, μέχρι να σχηματιστεί ζύμη και στη συνέχεια, ζυμώνουμε για 5 λεπτά στο μίξερ ή για 10 λεπτά στο χέρι μέχρι να έχουμε μια ελαστική ζύμη.
- Σκεπάζουμε τη ζύμη και την αφήνουμε σε ζεστό σημείο να φουσκώσει, μέχρι σχεδόν να διπλασιαστεί σε όγκο, για περίπου 40 λεπτά.
- Λιώνουμε 2 κ.σ. από το βούτυρο και βάζουμε μέσα το σαφράν. Το αφήνουμε λίγα λεπτά να βγάλει τα αρώματα και το χρώμα του και να κρυώσει λίγο το βούτυρο. Στη συνέχεια, το προσθέτουμε στο προζύμι μαζί με το υπόλοιπο γάλα, τη ζάχαρη, το αλάτι, το αλεύρι και το αυγό.
- Ζυμώνουμε για περίπου 15 λεπτά με το χέρι ή 10 λεπτά στο μίξερ, μέχρι η ζύμη να γίνει ελαστική και να αποκτήσει έντονο κίτρινο χρώμα.
- Σε αλευρωμένη επιφάνεια χωρίζουμε τη ζύμη σε μικρά κομμάτια, περίπου 70 γρ. το καθένα. Πλάθουμε σε στρογγυλά μπαλάκια και τα μεταφέρουμε απαλά σε ταψί στρωμένο με αντικολλητικό χαρτί ψησίματος. Τα καλύπτουμε με καθαρή πετσέτα και τα αφήνουμε να φουσκώσουν μέχρι να διπλασιαστούν σε όγκο, για περίπου 1 ώρα και 30 λεπτά.
- Πλάθουμε κάθε κομμάτι σε λεπτά κορδόνια και δίνουμε το σχήμα του αριθμού 8, γυρίζοντας τα άκρα σε αντίθετες κατευθύνσεις. Τα σκεπάζουμε και τα αφήνουμε τα φουσκώσουν και πάλι σε ζεστό σημείο για περίπου 40 λεπτά (ή στο ψυγείο για 4-5 ώρες), μέχρι να γίνουν αφράτα και να διπλασιαστούν σε μέγεθος.
- Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 220°C.
- Τοποθετούμε 1-2 σταφίδες στο κέντρο κάθε σπείρας, αλείφουμε τα ψωμάκια με χτυπημένο αυγό και τα ψήνουμε στη μεσαία σχάρα του φούρνου, μέχρι να πάρουν χρυσαφί χρώμα, για περίπου 8-10 λεπτά.
Αν δεν καταναλωθούν όλα άμεσα, τα φυλάμε στην κατάψυξη καλά τυλιγμένα σε μεμβράνη ή δοχείο που κλείνει αεροστεγώς. Ξεπαγώνουν εύκολα και είναι άψογα στην υφή και τη γεύση. Πριν τα σερβίρουμε μπορούμε να τα ζεστάνουμε ελαφρώς.
