Σίγουρα έχεις παρατηρήσει τα προβιοτικά να διαφημίζονται παντού – σε σούπερ μάρκετ, φαρμακεία, στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση από «ειδικούς της υγείας του εντέρου», ακόμη και από γιατρούς. Οι υποστηρικτές ισχυρίζονται ότι τα προβιοτικά μπορούν να ενισχύσουν το μικροβίωμά σου – δηλαδή τους μικροοργανισμούς που ζουν μέσα στο έντερο – και να βοηθήσουν με πεπτικά προβλήματα, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και ακόμη και την ψυχική υγεία.

Στην πραγματικότητα όμως, οι διαφημιστικές αξιώσεις για τα προβιοτικά που πωλούνται στο εμπόριο δεν ταιριάζουν με τα επιστημονικά δεδομένα. Μάλιστα η Αμερικανική Γαστρεντερολογική Ένωση δεν συνιστά τα προβιοτικά για τις περισσότερες πεπτικές παθήσεις. Αντιθέτως, προτείνει μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες. Αυτή η διαχρονική σύσταση παραμένει ένας από τους πιο ισχυρά μελετημένους τρόπους για να προάγεται και να διατηρείται ένα υγιές μικροβίωμα και να βελτιώνεται η συνολική σου υγεία.

Η επιλογή μιας δίαιτας με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες οδηγεί στην απώλεια σημαντικών κατηγοριών βακτηρίων – και μόλις ορισμένες ομάδες χαθούν, μπορεί να χαθούν για πάντα, ακόμη κι αν αργότερα προσπαθήσεις να αυξήσεις την πρόσληψη φυτικών ινών. Οπότε, ο χρόνος για δράση είναι τώρα. Όσο μεγαλύτερη ποικιλία έχει η διατροφή σου, τόσο πιο ποικιλόμορφο είναι το μικροβίωμά σου – και τόσο πιο υγιής είσαι. Με μια ποικιλία τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες, ξηρούς καρπούς και ζυμωμένα τρόφιμα μπορείς να παρέχεις στο μικροβίωμά σου τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.

Η έρευνα για τα προβιοτικά είναι αντιφατική

Ο όρος «προβιοτικό» ορίζεται επίσημα ως ζωντανός μικροοργανισμός που είναι γνωστό ότι προσφέρει όφελος για την υγεία. Όμως, με βάση τα δεδομένα από τις περισσότερες από 1.000 κλινικές δοκιμές που έχουν διεξαχθεί για τα προβιοτικά, υπάρχει τεράστια ποικιλομορφία στα πειράματα και στα αποτελέσματά τους. Διαφορετικά στελέχη βακτηρίων, διαφορετικές δοσολογίες και διαφορετικά κριτήρια μέτρησης των αποτελεσμάτων δεν βοηθούν στο να δημιουργηθεί μια ξεκάθαρη εικόνα γύρω από το ζήτημα. Σκέψου κιόλας ότι κάποιες μελέτες λαμβάνουν υπόψη τη σύσταση του μικροβιώματος του ατόμου, ενώ άλλες εστιάζουν μόνο στα συμπτώματα ή σε άλλες παραμέτρους της υγείας.

Αυτό δημιουργεί ένα σύγχρονο ερευνητικό τοπίο γεμάτο αντικρουόμενα αποτελέσματα. Ακόμη και όταν τα δεδομένα συγκεντρώνονται σε μετα-αναλύσεις, τα αποτελέσματα παραμένουν ασαφή.

Επιπλέον, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) δεν θεωρεί τα προβιοτικά που πωλούνται ελεύθερα ως φάρμακα. Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με τα φάρμακα, δεν απαιτούν αυστηρούς ελέγχους και κλινικές δοκιμές πριν φτάσουν στα ράφια των καταστημάτων. Το ίδιο ζήτημα υπάρχει και με άλλα συμπληρώματα διατροφής και προϊόντα περιποίησης δέρματος.

Η υπόσχεση του μικροβιώματος

Η επιστήμη του μικροβιώματος άνθισε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν οι ερευνητές αναγνώρισαν τον ρόλο των βακτηρίων που ζουν στο έντερό μας. Λίγο αργότερα, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ ξεκίνησε το Human Microbiome Project, το οποίο έθεσε τα θεμέλια για να κατανοήσουμε καλύτερα το μικροβίωμα και τη σχέση του με διάφορες ασθένειες.

Θεωρητικά, φαίνεται λογικό ότι η αλλαγή της βακτηριακής σύνθεσης του μικροβιώματος θα μπορούσε να ωφελήσει την υγεία μας. Ωστόσο, στην πράξη, αυτό δεν είναι τόσο εύκολο.

Τα προβιοτικά – ή άλλες μέθοδοι τροποποίησης του μικροβιώματος – έχουν τεράστιες δυνατότητες, αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο επιστημονικής έρευνας. Κάθε άτομο έχει ένα μοναδικό μικροβίωμα, διαφορετικό ιατρικό ιστορικό και διαφορετικές διατροφικές συνήθειες. Χρειαζόμαστε αυστηρές μελέτες για να μπορέσουμε να εξατομικεύσουμε αυτές τις θεραπείες.

Γιατί η παραπληροφόρηση είναι τόσο διαδεδομένη

Όταν πρόκειται για προβιοτικά, τα εμπορικά συμφέροντα έχουν ξεπεράσει την επιστήμη. Αυτή η δυσαρμονία είναι γνωστή εδώ και χρόνια στους γαστρεντερολόγους και τους επιστήμονες του μικροβιώματος. Μια κοινή στρατηγική μάρκετινγκ είναι να μπερδεύουν τα δεδομένα από διαφορετικά προβιοτικά και να παρουσιάζουν τα οφέλη ενός τύπου προβιοτικών ως κοινά για όλα.

Η παραπληροφόρηση είναι διαδεδομένη και στα κοινωνικά μέσα. Μια μελέτη του 2023 που εξέτασε 100 βίντεο στο YouTube σχετικά με τα προβιοτικά διαπίστωσε ότι το 95% των βίντεο τα προωθούσε θετικά – με το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου να δημιουργείται από ερασιτέχνες και όχι από ειδικούς.

Ποιος πρέπει να παίρνει προβιοτικά;

Οι κλινικές οδηγίες υποστηρίζουν τη χρήση προβιοτικών μόνο σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις. Σίγουρα για μείωση του κινδύνου λοίμωξης από C. difficile (βακτήριο που προκαλεί σοβαρή διάρροια) κατά τη διάρκεια αντιβιοτικής αγωγής, όπως και σε ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.

Αλλά ακόμη και για αυτές τις περιπτώσεις, τα δεδομένα είναι χαμηλής ή πολύ χαμηλής ποιότητας. Επομένως, αν αισθάνεσαι καλύτερα με ένα προβιοτικό, η εμπειρία σου είναι έγκυρη. Όμως, αν τα συμπτώματά σου επιμένουν παρά τα προβιοτικά, ίσως απλώς σπαταλάς τα χρήματά σου στον βωμό του επιτυχημένου marketing. Αντί για αυτό, δοκίμασε μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, που αποτελεί με βάση την επιστήμη το πιο αποδεδειγμένο μέσο για τη βελτίωση της υγείας του εντέρου σου.

Πηγή: The Washington Post